Thành viên

DẠY VÀ HỌC 27 THÁNG 5
Hoàng Kim và Hoàng Long
CNM365 Tình yêu cuá»™c sống #vietnamhoc, #Thungdung; Phan Huy Chú thầy Văn; Truyện Pie Đại đế: Thầy bạn trong đời tôi; Má»™t niềm tin thắp lá»­a; Học không bao giờ muá»™n; ThÆ¡ Tứ tuyệt Hoàng Kim; Minh triết cho má»—i ngày; Thế giá»›i trong mắt ai; Lời thÆ°Æ¡ng; Sắn Việt Đất Ông Hoàng; Huyền thoại xứ Trầm HÆ°Æ¡ng; Nha Trang và A. Yersin; Hòn Bà sông Nha Trang; Báu vật nÆ¡i đất Việt; Ngày 27 tháng 5 năm 1703, Sa hoàng Pie Đại Đế Pyotr I của Nga cho thành lập thành phố Sankt-Peterburg thủ Ä‘ô phÆ°Æ¡ng Bắc cố Ä‘ô của Đế quốc Nga là thành phố lá»›n thứ hai ở Nga trên lãnh thổ má»›i chiếm được từ Thụy Điển. Sankt-Peterburg nằm trên má»™t loạt đảo nhỏ trong châu thổ sông Neva; con sông này thông vá»›i Vịnh Phần Lan, tạo vị thế hải cảng cho Sankt-Peterburg. Ngày 27 tháng 5 năm  1964 ngày mất của  Jawaharlal Nehru, thủ tÆ°á»›ng đầu tiên của Ấn Độ (sinh năm 1889).Jawaharlal Nehru là má»™t trong những nhân vật trung tâm của chính trị Ấn Độ trong phần lá»›n thế ká»· 20, là lãnh đạo tối cao của phong trào Ä‘á»™c lập Ấn Độ dÆ°á»›i sá»± giám há»™ của Mahatma Gandhi. Ông Ä‘ã Ä‘iều hành Ấn Độ từ khi thành lập quốc gia Ä‘á»™c lập vào năm 1947 cho đến khi ông qua đời năm 1964. Nehru là chính trị gia, kiến trúc sÆ° của nhà nÆ°á»›c hiện đại Ấn Độ, vừa là nhà văn, là sá»­ gia không chuyên, tá»™c trưởng của gia tá»™c Nehru-Gandhi là dòng họ chính trị nổi tiếng nhất ở Ấn Độ. Con gái ông, Indira Gandhi cÅ©ng là má»™t thủ tÆ°á»›ng Ấn Độ. Ngày 27 tháng 5 năm 1994, bắt đầu vận hành Đường dây 500 kV Bắc – Nam tại Việt Nam, góp phần chấm dứt tình trạng thiếu Ä‘iện trầm trọng ở miền Trung và miền Nam Việt Nam. Bài chọn lọc ngày 27 tháng 5 #vietnamhoc, #Thungdung; Phan Huy Chú thầy Văn; Truyện Pie Đại đế; .Thầy bạn trong đời tôi, Má»™t niềm tin thắp lá»­a; Học không bao giờ muá»™n; Lời thÆ°Æ¡ng; Sắn Việt Đất Ông Hoàng; Huyền thoại xứ Trầm HÆ°Æ¡ng; Nha Trang và A. Yersin; Hòn Bà sông Nha Trang; Báu vật nÆ¡i đất Việt; Thông tin tại https://hoangkimvn.wordpress.com/ và http://fa.hcmuaf.edu.vn/hoangkimlong và https://cnm365.wordpress.com/category/chao-ngay-moi-27-thang-5/

PHAN HUY CHÚ THẦY VÄ‚N
Hoàng Kim
Mục Ä‘ích sau cùng của dạy và học là thấu suốt bản chất sá»± vật, có lời giải Ä‘úng và làm được việc Dạy và học tinh hoa lÆ°u lại những giá trị thá»±c học, thá»±c tiá»…n, học để làm và giá trị sá»­ thi lắng đọng. Phan Huy Chú thầy văn chÆ°Æ¡ng Việt Nam. Sách thầy là mẫu má»±c bách khoa thÆ° di sản Việt. https://hoangkimlong.wordpress.com/category/phan-huy-chu-thay-van/

Phan Huy Chú (1782 – 1840) là danh nhân văn hoá Việt Nam, nhà khoa học bách khoa thÆ° văn sá»­ địa nổi tiếng vá»›i tác phẩm lá»›n “Lịch triều hiến chÆ°Æ¡ng loại chí”. Ông đồng thời cÅ©ng là nhà giáo, nhà thÆ¡ của triều vua Minh Mạng.

Phan Huy Chú thầy Văn (1782-1840) biên soạn Lịch triều Hiến chÆ°Æ¡ng Loại chí là bá»™ sách lá»›n đầu tiên bách khoa toàn thÆ° Việt Nam, nguyên văn chữ Hán, gồm 49 quyển, chia thành 10 chí, (tức 10 bá»™ môn khoa học chuyên ngành). Ông biên soạn sách này trong 10 năm, từ năm 1809 (Gia Long thứ 8) đến năm 1819 thì hoàn thành. Năm 1821 vua Minh Mệnh triệu ông vào Huế cho giữ chức biên tu trường Quốc Tá»­ Giám. Ông dâng bá»™ sách này lên vua Minh Mệnh (1820-1840) được nhà vua khen sách hay và ban thưởng. Phan Huy Chú viết bài tá»±a đầu sách này vá»›i câu đầu tiên là: “Thần nghe: Cách học để hiểu biết đến cùng mọi sá»± vật thì pháp Ä‘á»™ Ä‘iển chÆ°Æ¡ng của má»™t nÆ°á»›c là việc lá»›n cần phải biết rõ… Kẻ học giả ngoài việc đọc kinh sá»­ còn cần phải xét hỏi sâu rá»™ng, tìm kiếm xa gần, khảo cứu để định lấy lẽ phải, thế má»›i Ä‘áng là người học rá»™ng, có phải chỉ nhặt lấy từng câu từng Ä‘oạn, nặn ra thành lời văn hoa mà gọi là văn Ä‘âu!” (Sách Ä‘ã dẫn, trang 19). “Từ khi có trời đất Ä‘ã có núi sông. Đất nào thuá»™c phận sao nào Ä‘ã chia sẵn. Bờ cõi má»—i nÆ°á»›c đều phân biệt. NÆ°á»›c nào có địa phận nÆ°á»›c ấy, Việc định giá»›i hạn để ngăn cách là việc cần phải làm trÆ°á»›c tiên khi má»›i dá»±ng nÆ°á»›c … Vậy trÆ°á»›c hết phải khảo cứu những Ä‘iều cốt yếu về bờ cõi lúc chia lúc hợp, núi sông chá»— hiểm chá»— bằng, làm ra DÆ° địa chí chép lên đầu” (Sách Ä‘ã dẫn. trang 21). Phan Huy Chú viết DÆ° địa chí Quyển 1 câu đầu, dòng đầu tỏ rõ quan Ä‘iểm tiếp cận hệ thống và lá»±a chọn Æ°u tiên: “Của báu má»™t nÆ°á»›c, không gì quý bằng đất Ä‘ai, nhân dân và của cải đều do đấy mà sinh ra” (Sách Ä‘ã dẫn. trang 31) . Năm 2012 tôi duyên may tiếp cận được hệ thống thÆ° tịch Má»™c bản triều Nguyá»…n là di sản tÆ° liệu của Di sản thế giá»›i tại Việt Nam, tiếp cận được cách dạy học và thá»±c hành, noi cách nghÄ©, cách làm của những người thầy kiểu Phan Huy Chú, Nguyá»…n Hiến Lê, Quách Tấn, tÆ° liệu tìm tòi giá trị sá»± thật chân thá»±c cần cho dạy và học thá»±c tiá»…n, cần cho Việt Nam dÆ° địa chí https://hoangkimlong.wordpress.com/category/viet-nam-du-dia-chi/. Phan Huy Chú thầy Văn

Phan Huy Chú (tên khác là Phan Huy Hạo, tên hiệu là Mai Phong), sinh năm Nhâm Dần 1782, quê gốc xã Thu Hoạch, huyện Thiên Lá»™c, tỉnh Hà TÄ©nh, sinh ra và lá»›n lên ở xã Thụy Khê, huyện Yên SÆ¡n, Phủ Quốc Oai, nay là làng Sài SÆ¡n, huyện Quốc Oai, tỉnh Hà Tây. Ông xuất thân trong gia Ä‘ình có truyền thống khoa bảng, là con trai thứ ba của Lá»… bá»™ Thượng thÆ°, tiến sÄ© Phan Huy Ích. Ông ná»™i là tiến sÄ© Phan Huy Cận, ông ngoại là Ngô Thì SÄ©, cha là Phan Huy Ích, bố vợ là Nguyá»…n Thế Lịch, bác là Ngô Thì Nhậm, chú là Phan Huy Ôn, anh là Phan Huy Thá»±c… Tiến sÄ© Phan Huy Ích trong “Thứ nam thá»±c sinh hỉ phú” (bài phú mừng sinh nhật con trai thứ hai Phan Huy Thá»±c) Ä‘ã viết: “Văn phái dÆ° lan cá»± cá»­u nguyên”, nghÄ©a là: “dòng văn để lại đủ cá»­u nguyên”. Ông cÅ©ng có lời chú trong “Dụ am ngâm lục” rằng: “Phụ thân tôi Phan Huy Cận, thi HÆ°Æ¡ng, thi Há»™i 2 lần Ä‘á»— đầu (lưỡng nguyên). Tôi thi HÆ°Æ¡ng, thi Há»™i, thi Ứng chế ba lần đều Ä‘á»— đầu (tam nguyên). Bác Hy Doãn (Ngô Thì Nhậm) và chú Nhã Hiên (Phan Huy Ôn) em trai thứ 3 của tôi đều Ä‘á»— đầu thi HÆ°Æ¡ng. Tất cả cá»™ng lại được chín lần Ä‘á»— đầu, gọi là cá»­u nguyên”. Tác Ä‘á»™ng của dòng dõi tài danh, hiếu học và những quan hệ trí tuệ Ä‘ã ảnh hưởng rất lá»›n đến tinh thần, tính cách của nhà khoa học Phan Huy Chú. Phan Huy Chú là má»™t nhà bác học, danh nhân văn hoá Việt Nam, vá»›i tài danh lá»—i lạc về bách khoa thÆ°. Ông Ä‘ã để lại cho hậu thế nhiều tác phẩm có giá trị, nổi bật nhất là bá»™ “Lịch triều hiến chÆ°Æ¡ng loại chí” gồm 49 quyển khảo cứu về lịch sá»­ Việt Nam từ lập quốc đến cuối triều Lê.

Phan Huy Chú trong bá»™ sách “Lịch triều hiến chÆ°Æ¡ng loại chí”, Ä‘ã sÆ°u tầm tÆ° liệu, khảo cứu sách vở, đối chiếu sắp xếp, trình bày cô đọng, mạch lạc sinh Ä‘á»™ng, có tầm khái quát cao, chia theo từng loại hiến chÆ°Æ¡ng gọi là chí: dÆ° địa chí, nhân vật chí, lá»… nghi chí, khoa mục chí, quốc dụng chí, hình luật chí, văn tịch chí, binh chế chí, quan chức chí, bang giao chí. Trong Ä‘ó: 1) DÆ° địa chí: Khảo cứu về đất Ä‘ai, phong thổ và lịch sá»­ địa lý Việt Nam qua các đời; 2) Nhân vật chí: Nói về tiểu sá»­ từ vua chúa, tÆ°á»›ng sÄ© đến những người trung thần, tiết nghÄ©a có công vá»›i nÆ°á»›c; 3) Quan chức chí: Xét về chế Ä‘á»™ quan lại ở Việt Nam; 4) Lá»… nghi chí: Khảo sát các quy định, thể chế, phẩm phục của vua chúa, quan lại cùng các nghi lá»… trong triều Ä‘ình; 5) Khoa mục chí: Nói về chế Ä‘á»™ giáo dục, khoa cá»­ đời xÆ°a; 6) Quốc dụng chí: Viết về chế Ä‘á»™ thuế khóa, tài chính qua các triều; 7) Hình luật chí: Xét về pháp luật các đời. 8) Binh chế chí: Khảo về quy chế tổ chức và việc luyện binh qua các đời; 9) Văn tịch chí: Nói về tình hình sách vở nÆ°á»›c Việt xÆ°a; 10) Bang giao chí: Khảo về việc giao thiệp, nghi lá»… Ä‘ón tiếp sứ thần các nÆ°á»›c qua các đời).

Lê Minh Quốc năm 2009 (5) cho biết: “Năm 1960, 120 năm sau ngày ông mất, Há»™i Sá»­ học Việt Nam Ä‘ã tổ chức dịch tác phẩm bày ra chữ Quốc ngữ, dày đến 1.450 trang, khổ 14,5 x 20 cm và ghi nhận: “Trong kho tàng thÆ° tịch Việt Nam, nếu trÆ°á»›c kia có bách khoa toàn thÆ°, thì phải nhận rằng, Lịch triều hiến chÆ°Æ¡ng loại chí là bá»™ bách khoa toàn thÆ° đầu tiên của Việt Nam, là cả má»™t kho tÆ° liệu cần thiết cho công tác nghiên cứu và xây dá»±ng các khoa học xã há»™i…”. Chúng ta hãy đọc lại má»™t Ä‘oạn ngắn trong Lịch triều hiến chÆ°Æ¡ng loại chí có liên quan đến quần đảo Hoàng Sa … Nhà bác học Phan Huy Chú viết: “Ngoài biển phía Ä‘ông bắc có đảo Hoàng Sa, nhiều núi lá»›n nhỏ, đến hÆ¡n 130 ngọn núi. Từ chá»— núi chính Ä‘i ra biển sang các đảo khác Æ°á»›c chừng hoặc má»™t ngày; hoặc vài trống canh. Trên núi có suối nÆ°á»›c ngọt. Trong đảo có bãi cát vàng, dài Æ°á»›c chừng 30 dặm, bằng phẳng rá»™ng rãi. Trong bãi có dòng nÆ°á»›c trong suốt đến Ä‘áy. Sườn đảo có vô số vỏ yến sào; các thứ chim có đến hàng nghìn vạn con, thấy người vẫn cứ Ä‘á»— quanh, không bay tránh. Bên bãi cát, vật lạ rất nhiều, có thứ ốc có vằn gọi là ốc tai voi to nhÆ° cái chiếu, trong bụng có há»™t châu to bằng ngón tay cái, nhÆ°ng sắc nó đục, không bằng ngọc châu ở trong con trai; vỏ nó đẽo làm bia được, lại có thể nung làm vôi để xây tường. Có thứ ốc gọi là ốc xà cừ, có thể khảm vào các đồ vật; có thứ gọi là ốc hÆ°Æ¡ng. Thịt các con trai, con hến đều có thể làm mắm hoặc nấu ăn được. Có thứ đồi mồi rất lá»›n, gọi là hải ba, mai nó mỏng, có thể ghép làm các đồ vật; trứng nó nhÆ° đầu ngón tay cái. Lại có thứ gọi là hải sâm, tục gọi con Ä‘á»™t Ä‘á»™t, nó bÆ¡i lá»™i ở bên bãi cát, bắt về, xát vôi qua, rồi bỏ ruá»™t Ä‘i phÆ¡i khô. Khi nào ăn, lấy nÆ°á»›c cua đồng mà ngâm, nấu vá»›i tôm và thịt lợn, ngon lắm. Các thuyền buôn khi gặp gió thường nấp vào đảo này. Các đời chúa Nguyá»…n Ä‘ã đặt Ä‘á»™i Hoàng Sa 70 người, người làng An VÄ©nh thay phiên nhau Ä‘i lấy hải vật. Hàng năm cứ đến tháng ba, khi nhận được mệnh lệnh sai Ä‘i, phải Ä‘em đủ sáu tháng lÆ°Æ¡ng thá»±c, chở năm chiếc thuyền nhỏ ra biển, ba ngày ba Ä‘êm má»›i đến đảo ấy. Ở đấy tha hồ tìm kiếm các thứ; bắt cá ăn, tìm được những thứ của quý của bọn Tàu ô rất nhiều và lấy được hải vật rất nhiều. Đến tháng tám thì Ä‘á»™i ấy lại về, vào cá»­a Yêu Môn (còn gọi cá»­a Yêu Lục, tức cá»­a Thuận An) đến thành Phú Xuân Ä‘Æ°a ná»™p”… Báo Tiếng dân (số ra ngày 23/7/1938) cụ Minh Viên Huỳnh Thúc Kháng Ä‘ã khẳng định chủ quyền của Việt Nam đối vá»›i quần đảo Hoàng Sa “Dấu tích đảo Tây Sa (Paracels) trong lịch sá»­ Việt Nam ta và giá trị bản “Phủ biên tạp lục” của Lê Quý Đôn và “Lịch triều hiến chÆ°Æ¡ng loại chú” của Phan Huy Chú “Hoàng Sa: là phần sở hữu của nÆ°á»›c Nam ta, vì chính người Nam Ä‘ã chiếm trÆ°á»›c hết và Ä‘ã kinh dinh các công cuá»™c ở đảo ấy”. Vá»›i các tài liệu ấy, theo cụ: “Trở thành món tài liệu rất quý giá có quan hệ đến công pháp quốc tế không phải là ít”.

Bản đồ Đại Nam nhất thống toàn đồ (tên gốc: 大南一統全圖 hoặc 大南一統全圖) do Phan Huy Chú xuất bản đời Nguyá»…n vào khoảng năm 1838 (theo Trần NghÄ©a, Viện Nghiên cứu Hán Nôm 1990) là má»™t chứng cứ pháp lý quốc tế về Hoàng Sa Trường Sa thuá»™c chủ quyền Việt Nam là không thể chối cãi. Chỉ riêng má»™t dẫn liệu về lời văn và bản đồ Ä‘ã nêu trên Ä‘ã cho thấy ý nghÄ©a và tầm vóc Ä‘óng góp của Phan Huy Chú cho non sông Việt.

Ngoài tác phẩm lá»›n “Lịch triều hiến chÆ°Æ¡ng loại chí”, Phan Huy Chú còn có các tác phẩm khác nhÆ°: “Hoàng Việt dÆ° địa chí”, Mai Phong du Tây thành dã lục, “Hoa thiều ngâm lục” (tập thÆ¡ Ä‘i sứ Tàu), “Bình Định quy trang”, “DÆ°Æ¡ng trình ký kiến”, “Hoa trình ngâm lục”, Lịch đại Ä‘iển yếu thông luận; “Hải trình chí lược”… hay còn gọi là DÆ°Æ¡ng trình kí kiến (ghi chép những Ä‘iều trông thấy lúc Ä‘i Batavia); Điều trần tứ sá»± tấu sở.

Phan Huy Chú là tấm gÆ°Æ¡ng lá»›n về hoạt Ä‘á»™ng học thuật. Ông không được khoa bảng nhÆ° cha ông, song thá»±c học, thá»±c tài, uyên bác, xuất chúng. Ông thá»±c hiện công việc nghiên cứu bằng lao Ä‘á»™ng khoa học miệt mài, vá»›i tâm huyết lá»›n. “Lịch triều hiến chÆ°Æ¡ng loại chí” là công trình học thuật cá nhân đồ sá»™ vá»›i hình thức Ä‘á»™c Ä‘áo, ná»™i dung lá»›n lao Ä‘ã được ông thá»±c hiện trong mười năm (1809 – 1819), chÆ°a kể thời gian đọc sách, ghi chép, sÆ°u tầm trÆ°á»›c Ä‘ó. Đây là “má»™t bá»™ sách thường đọc của má»™t đời”, là Ä‘iểm đặc sắc trong lịch sá»­ văn hoá nÆ°á»›c nhà.

Phan Huy Chú viết: “NÆ°á»›c Việt ta tiếng khen lá»… nghÄ©a Ä‘ã hÆ¡n nghìn năm, vốn có thÆ° tịch Ä‘ã từ lâu lắm. Kể từ Đinh, Lê dá»±ng nÆ°á»›c đối địch vá»›i Trung Hoa, mệnh lệnh từ chÆ°Æ¡ng dần dần rõ rệt. Đến Lý, Trần ná»™i trị, văn vật mở mang, về tham định thì có những sách Ä‘iển chÆ°Æ¡ng Ä‘iều luật, về ngá»±, chế thì có các thể chiếu sắc thi ca. Trị bình đời nối, văn nhã đủ Ä‘iều. Huống chi, nho sÄ© đời nào cÅ©ng có, văn chÆ°Æ¡ng nảy nở nhÆ° rừng, sách vở ngày càng nhiều, nếu không trải qua binh lá»­a mà thành tro tàn… Than ôi! Sách vở các đời Ä‘ã từng tản mát, sách mất Ä‘ã khó sÆ°u tầm, sách còn lại nhiều sai lẫn, đằng đẵng ngàn năm, biết theo vào Ä‘âu mà khảo xét? NhÆ°ng sá»± học ở các nhà nho quý ở tìm rá»™ng, có sách vở để làm bằng. Tôi bèn xét tìm sá»­ cÅ©, tham khảo các nhà…” (Trích quyển XLII Lịch triều hiến chÆ°Æ¡ng loại chí). Má»™t thoáng nhÆ° vậy để thấy tầm suy xét của Phan Huy Chú khi bắt tay vào thá»±c hiện pho sách đồ sá»™ này.

Phan Huy Chú chuá»™ng thá»±c làm, thá»±c học, không Æ°a danh hão. Ông đặt trọng tâm cuá»™c đời vào việc viết sách và dạy học. Vá»›i ông “văn minh của loài người đều chứa trong sách vở”. Ông không may mắn về đường quan lá»™, 2 lần khoa cá»­ chỉ đạt học vị tú tài, đến tuổi tứ tuần má»›i nhận chức quan, trôi dạt trong cảnh quan trường thăng giáng, mờ tỏ.

Sách “Lịch triều hiến chÆ°Æ¡ng loại chí” ngày nay (*)

Phan Huy Chú bắt đầu làm quan Hàn lâm Biên tu từ năm 1821, khi vua Minh Mạng biết đến tài năng của ông và triệu vào Huế giữ chức này. Ông Ä‘ã dâng bá»™ “Lịch triều hiến chÆ°Æ¡ng loại chí” lên vua Minh Mạng, được vua thưởng 30 lạng bạc, 1 áo sa đỏ, 30 cây bút và 30 thỏi má»±c. Năm Minh Mạng thứ 4 (1823) ông làm “Lang trung bá»™ Lại”, năm Minh Mạng thứ 6 (1825) được sung vào sứ bá»™ sang Trung Quốc. Năm 1828 làm Thừa phủ Thừa Thiên. Năm 1829 làm Hiệp trấn Quảng Nam, sau Ä‘ó bị giáng. Năm 1831 được cá»­ làm Phó sứ sang Trung Quốc lần 2, khi về bị cách chức. Năm 1832 Ä‘i Biên lá»±c ở Giang LÆ°u Ba (nay là nÆ°á»›c Indonesia). Xong nhiệm vụ trở về ông được khôi phục giữ chức TÆ° vụ bá»™ Công… Vua Minh Mệnh là người chuá»™ng tài năng nhÆ°ng có tính tá»± phụ và Ä‘a nghi. Ông dè dặt vá»›i tầng lá»›p nho sÄ© Bắc Hà có quan hệ vá»›i triều Tây SÆ¡n, trọng khí tiết và có chính kiến. Phan Huy Chú bởi ấp ủ tấm lòng Æ°u ái vì dân nÆ°á»›c nên năm 1823, khi được thăng chức Lang trung bá»™ Lại, Ä‘ã mạnh dạn dâng sá»› Ä‘iều trần bốn việc: bá»›t thuế, bá»›t lính; thá»±c hiện chế Ä‘á»™ quân Ä‘iền; bãi bỏ những cuá»™c hành binh dẹp loạn; nghiêm trị bọn sâu mọt chuyên đục khoét lÆ°Æ¡ng dân. Việc dâng sá»› Ä‘iều trần bốn việc của Phan Huy Chú Ä‘ã bị vua Minh Mệnh quở trách. Ông cÅ©ng nhÆ° nhiều bậc tài trí thời ấy Ä‘ã không được vua thá»±c sá»± tin dùng. Từ sau mấy lần bị vua Minh Mệnh đối xá»­ thô bạo, ông trở nên kín Ä‘áo, tuy không vá»™i từ quan nhÆ°ng không còn hăm hở nhÆ° buổi đầu. HÆ¡n mười năm làm quan, ông dù có lúc được thăng Hiệp trấn Quảng Nam, hai lần Ä‘i sứ, nhÆ°ng ông vẫn luôn bị vua trách phạt. Cuối cùng, chán cuá»™c đời làm quan, Phan Huy Chú vịn cá»› Ä‘au yếu, xin từ quan về nhà mở trường dạy học ở Thanh Mai thuá»™c huyện Tiên Phong, tỉnh SÆ¡n Tây (nay là xã Vạn Thắng, huyện Ba Vì, tỉnh Hà Tây) rồi mất tại Ä‘ó năm Canh Tý 1840, thọ 58 tuổi.

Lăng má»™ nhà bác học Phan Huy Chú
(Ba Vì – Hà Ná»™i) Ảnh Nguyá»…n Văn Chiến (1)

PHAN HUY CHÚ
(1782 – 1840)
Chữ Hán 潘輝注 tá»± Lâm Khanh
Thuở nhỏ có tên là Hạo sau đổi tên là Chú
Là má»™t danh sÄ© triều nhà Nguyá»…n.

Nhà thờ Phan Huy Chú hiện toạ lạc tại quê nhà Sài SÆ¡n, huyện Quốc Oai, tỉnh Hà Tây. Đây là di tích Lịch sá»­ – Văn hoá Ä‘ã được xếp hạng bởi Bá»™ Văn hoá – Thông tin ngày 24 tháng 11 năm 2000.

Hoàng Kim
Tuyển chọn, Biên soạn

Tài liệu tham khảo: 1) Bách khoa toàn thÆ° mở Wikipedia: Phan Huy Chú; 2) Nguyá»…n Văn Chiến, 2009, Học vị, học vấn, học thuật Phan Huy Chú, Quê HÆ°Æ¡ng Online; 3) Há»™i đồng Nhân dân thành phố Äà Nẵng 2000, Nghị quyết số 06-2000/NQ-HĐ, khóa VI, ngày 19-7-2000 về đặt tên má»™t số đường của TP Đà Nẵng trong Ä‘ó có đường Phan Huy Chú (kèm lược sá»­); 4) TS. Phan Huy Dục 2008. Phan Huy Chú và văn hoá Việt Nam. An ninh Thủ Đô Online (Phan Huy Chú, thÆ° hoạ hình đầu tiên là trích dẫn theo Phan Huy Dục); 5) Lê Minh Quốc 2009. Nhá»› Phan Huy Chú 1782-1840 Nhà bách khoa toàn thÆ° của Việt Nam. Phụ Nữ Online (trang bìa sách Lịch triều Hiến chÆ°Æ¡ng loài chi trong bài này Ä‘ã dẫn theo tài liệu của Nguyá»…n Xuân Diện). 6) Ảnh đầu trang: Phan Huy Chú và Văn hóa Việt Nam. Báo Đăk Lăk Ä‘iện tá»­ ngày 16 tháng 7 năm 2011.

TRUYỆN PIE ĐẠI ĐẾ
Hoàng Kim

Pie đại đế là nhân vật lịch sá»­ vÄ© đại nhất nÆ°á»›c Nga, vượt cả Stalin và Le Nin. Ông Ä‘ã có những thành tá»±u đặc biệt to lá»›n trong công cuá»™c hiện đại hóa đất nÆ°á»›c, chuyển đổi mạnh mẽ má»™t nÆ°á»›c Nga lạc hậu, Ä‘i sau Tây Âu hàng trăm năm  vượt lên trở thành má»™t trong năm đại đế quốc của châu Âu, chỉ  trong má»™t thời gian ngắn. Pie đại đế có tố chất quân vÆ°Æ¡ng vừa cứng rắn vừa mềm dẽo: vừa nhiệt huyết kiên quyết, vừa bao dung mềm mỏng, vừa tàn nhẫn cứng rắn, vừa tình cảm ân nghÄ©a. Ông Ä‘ã tạo nên bÆ°á»›c ngoặt trong lịch sá»­ nÆ°á»›c Nga.

Pie đại đế ( tên thường gọi là Pyotr I ; tiếng Nga: ‘Пётр Алексеевич Романов, Пётр I, Пётр Великий’, có sách viết theo tiếng Anh là Peter I hay tiếng Pháp là Pierre I ) sinh ngày 10 tháng 6 năm 1672 tại Moskva,  mất ngày  8 tháng 2 năm 1725 tại Sankt-Peterburg,  là Sa hoàng của nÆ°á»›c Nga cÅ© và sau Ä‘ó là Hoàng đế của Đế quốc Nga từ năm 1721, đồng cai trị vá»›i vua anh Ivan V – má»™t người yếu á»›t và dá»… bệnh tật – trÆ°á»›c năm 1696. Ông được tôn là Pyotr Đại đế hay Pierre Đại đế, Pie Đại đế ( tiếng Nga: Пётр Великий, Pyotr Velikiy). Ông được xem là má»™t trong những nhà cải cách kiệt xuất trong lịch sá»­ Nga.

Pie đại đế  Ä‘ã tiến hành cuá»™c cải tổ lá»›n lao tại nÆ°á»›c Nga Sa hoàng. Trong những năm 1697 – 1698 ông Ä‘i vòng quanh Tây Âu, học được những Ä‘iều má»›i lạ ở Ä‘ó và truyền vào Nga. DÆ°á»›i triều ông, nÆ°á»›c Nga có nền kinh tế phát triển và thành lập thể chế nghị viện. Trong việc xây dá»±ng đất nÆ°á»›c, Pyotr thường tham vấn những cố vấn tài ba người nÆ°á»›c ngoài. Nhờ vậy, dÆ°á»›i triều đại không lâu dài của ông (1696 – 1725), nÆ°á»›c Nga trở thành má»™t đế quốc hùng cường trên thế giá»›i thời Ä‘ó, Hải quân Nga được thành lập. Người Nga Ä‘ã có đủ sức giành chiến thắng trÆ°á»›c hai cá»±u thù vào thời Ä‘ó là đế quốc Ottoman và Thụy Điển, nhằm tái chiếm các lãnh thổ Ä‘ã mất và lấy đường thông ra biển. Năm 1703, ông hạ lệnh cho xây dá»±ng thành phố Sankt-Peterburg. Chính tại Ä‘ây, năm 1782 người ta Ä‘ã hoàn thành việc xây cất tượng Pyotr I – tức tượng “Kị sÄ© đồng”. Sankt – Peterburg trở thành má»™t “thành Venezia của phÆ°Æ¡ng Bắc”, và trở thành kinh Ä‘ô nÆ°á»›c Nga vào năm 1712. Người ta Ä‘ã ca ngợi ông nhÆ° má»™t vị “Đại đế Ross toàn nÆ°á»›c Nga”, hay “Cha của Tổ quốc”.

Kết quả của cuá»™c thăm dò ý kiến nhân dân Nga “Tên của nÆ°á»›c Nga – Sá»± lá»±a chọn lịch sá»­ năm 2008″ do kênh truyền hình Rossia cùng vá»›i Viện Lịch sá»­ Nga thuá»™c Viện Hàn lâm Khoa học Nga và Quỹ ý kiến xã há»™i tổ chức Ä‘ã bình chọn Pie đại đế là nhân vật lịch sá»­ vÄ© đại nhất nÆ°á»›c Nga, kế đến là  Stalin, Le Nin  và  Nga hoàng Nikolai II  là  những nhà lãnh đạo kiệt xuất nhất lịch sá»­ nÆ°á»›c Nga. Điều Ä‘ó  Ä‘ã chứng tỏ những Ä‘ánh giá của nhân dân Nga xuyên suốt má»™t quá trình trải nghiệm lịch sá»­ lâu dài.

Pie đại đế Ä‘ã được sá»±  ngưỡng má»™ đặc biệt của nhân dân Nga, sá»­ gia và nhân dân  nhiều nÆ°á»›c trên thế giá»›i. Ông có công lá»›n  trong công cuá»™c xây dá»±ng lá»±c lượng hải quân, Ä‘á»™i thÆ°Æ¡ng thuyền hàng hải  và hiện đại hóa nÆ°á»›c Nga, xây dá»±ng Sankt-Peterburg, xây dá»±ng hệ thống đường sá kênh Ä‘ào vÄ© đại, hoàn thiện cÆ¡ sở pháp luật, cải cách hành chính, lập nên Viện Hàn lâm Khoa học, thiết lập trường xóa mù chữ và dạy toán cấp cÆ¡ sở, trường kỹ thuật Ä‘ào tạo thợ chuyên môn, xưởng in, nâng cao vai trò người phụ nữ,…

Pie đại đế là má»™t vÄ© nhân có tầm nhìn chiến lược sâu rá»™ng, nhận thức Ä‘úng đắn và quyết tâm sắt Ä‘á cao Ä‘á»™ để Ä‘i đến Ä‘ích. Ông nung nấu hoài bão hiện đại hóa nÆ°á»›c Nga nằm kề bên Tây Âu lúc ấy Ä‘ã tiến bá»™ khá xa. Vua Pie đại đế Ä‘ã  tá»± mình Ä‘óng má»™t chiếc thuyền và học cách Ä‘iều khiển nó, tổ chức riêng cho mình má»™t Ä‘á»™i quân và tập trận thường xuyên để cuối cùng chuyển thành Ä‘á»™i quân tinh nhuệ hÆ¡n hẳn lá»±c lượng nòng cốt của triều Ä‘ình. Ông tổ chức má»™t phái bá»™ sứ thần Ä‘i Tây Âu để học hỏi và tuyển chọn nhân tài về giúp cho triều Ä‘ình của mình. Ông vào vai thợ má»™c học nghề ở Hà Lan để tá»± tay Ä‘óng má»™t tàu chiến bắt đầu từ những súc gá»— thô sÆ¡ cho đến khi hạ thủy. Vua Pie đại đế sá»›m nhận ra nÆ°á»›c Nga bao la không có hải quân mạnh, chỉ có Ä‘á»™i thuyền Ä‘i đường sông, chỉ có má»™t cảng biển thông ra thế giá»›i trong sáu tháng má»—i năm; Vua Pie đại đế nhận thức được công dụng diệu kỳ của thuyền buồm có thể Ä‘i ngược gió, Ä‘iều mà các loại thuyền bè của Nga hồi ấy không làm được. Ông Ä‘ã quyết tâm xây dá»±ng hải quân Nga và tạo dá»±ng cảng biển từ tầm nhìn chiến lược sâu rá»™ng Ä‘ó.

Pie Đại đế là người quyết Ä‘oán và quyết tâm rất cao. Ông Ä‘ã xây dá»±ng thành phố Sankt-Peterburg bề thế từ bãi đầm lầy ngay cả trong những năm tháng chiến tranh, ngay cả khi vùng đất má»›i được chiếm từ Thụy Điển, chÆ°a có hòa Æ°á»›c để hợp thức hóa là thuá»™c Nga vÄ©nh viá»…n. Ông ra lệnh tịch thu chuông nhà thờ để Ä‘úc đại bác phục vụ công cuá»™c chống ngoại xâm bất chấp giáo há»™i đầy quyền uy phản đối. Ông Ä‘òi hỏi các tầng lá»›p tăng lữ, quý tá»™c và thÆ°Æ¡ng nhân góp chi phí vào việc xây dá»±ng hải quân nếu ai không làm sẽ bị tịch thu gia sản, ai kêu nài sẽ phải Ä‘óng góp thêm. Ông ra lệnh Ä‘àn ông Nga phải cắt râu cho gọn và tất cả người Nga phải chuyển trang phục truyền thống sang kiểu gọn nhẹ , mục Ä‘ích để dân Nga tăng năng suất làm việc. Ông thể hiện quyết tâm sắt Ä‘á giành Ä‘ường giao thông hàng hải và căn cứ hải quân Nga bằng việc tranh Ä‘oạt Sankt-Peterburg thể hiện qua chính sách là có thể nhượng bá»™ Thụy Điển bất cứ Ä‘iều gì ngoại trừ trả lại Sankt-Peterburg. Quyết tâm này được lÆ°u truyền mãi về sau, vá»›i kết quả là Sankt-Peterburg vẫn đứng vững trÆ°á»›c các cuá»™c tấn công của vua Karl XII của Thụy Điển, cÅ©ng nhÆ° của Hoàng đế Napoléon I của Pháp và Adolf Hitler của Đức Quốc xã sau này.

Pie Đại đế xác lập được quyền uy tuyệt đối và rất biết trọng dụng nhân tài, cho dù họ là người Nga hoặc người nÆ°á»›c ngoài. Ông ban hành luật theo ý muốn, ngay cả quyền xá»­ tá»­ hình bất cứ ai Ä‘i ngược lại ý ông. Trong má»™t thể chế quân chủ lập hiến và má»™t bối cảnh xã há»™i nÆ°á»›c Nga trì trệ  thì chế Ä‘á»™ Ä‘á»™c Ä‘oán, hà khắc, Ä‘ôi lúc tàn bạo của ông, có ý nghÄ©a cải tổ, tuy có làm mất Ä‘i má»™t số giá trị truyền thống của xã há»™i Nga. Những tầng lá»›p thấp trong xã há»™i Nga, đặc biệt là nông dân, ít được hưởng lợi trá»±c tiếp từ thành quả của ông, trái lại, họ còn khổ sở hÆ¡n vì phải trá»±c tiếp hoặc gián tiếp chịu gánh nặng để xây dá»±ng căn cứ hải quân, xây thành phố Sankt-Peterburg, chi phí cho cuá»™c chiến vá»›i Thụy Điển. Sá»± biện luận là khi nÆ°á»›c Nga hùng cường thì đời sống nông dân Nga cÅ©ng được nâng cao hÆ¡n.

Pie Đại đế rất sâu sát thá»±c tiá»…n và hiếu học. Ông Ä‘i viếng thăm đủ mọi nÆ¡i: nhà máy chế biến, xưởng cÆ°a, nhà máy in, xưởng se sợi, nhà máy giấy, xưởng cÆ¡ khí, viện bảo tàng, vườn thá»±c vật, phòng thí nghiệm,… Ông đến thăm và hỏi han các kiến trúc sÆ°, nhà Ä‘iêu khắc, kỹ sÆ°, nhà thiên nhiên học, người phát minh kính hiển vi, giáo sÆ° giải phẫu học,… Ông học hỏi từ người hành nghề tầm thường nhất để biết cách vá quần áo của mình, Ä‘óng má»™t Ä‘ôi dép cho riêng mình, và còn tập tháo ráp đồng hồ. Ông luôn phân tích tại sao dân Nga quá nghèo và dân Tây Âu quá giàu khi thÆ¡ thẩn Ä‘i xem phố xá, chợ búa nÆ°á»›c ngoại cho đến lúc nghiêm túc gặp các nhà khoa học, các nÆ¡i làm việc. Vá»›i má»™t sá»± hiếu học hiếm thấy  và sá»± tá»± do phóng khoáng trong suy nghÄ© mà du học sinh Pyotr Mikhailov Ä‘ã hiểu rất sâu về thá»±c tiá»…n thuá»™c nhiều lÄ©nh vá»±c :ngoại thÆ°Æ¡ng, cảng biển, Ä‘á»™i thÆ°Æ¡ng thuyền,  tôn giáo…. để Ä‘úc kết thành chiến lược đồng bá»™, tổng thể phát triển nÆ°á»›c Nga.

Stalin rất ngưỡng má»™ Pie đại đế (*). Trong “Điếu NgÆ° Đài quốc sá»± phong vân” những bí mật của nền ngoại giao Trung Quốc, do Lý Kiện biên soạn, Nhà Xuất bản Văn nghệ Thái bạch (Trung Quốc) ấn hành, NXB Văn hóa Thông tin năm 2003, có kể lại câu chuyện lịch sá»­: Đêm trÆ°á»›c của cuá»™c ná»™i chiến Quốc Cá»™ng kéo dài hÆ¡n hai mÆ°Æ¡i năm, Tưởng Giá»›i Thạch từng giữ mối quan hệ ngoại giao chính thức vá»›i Stalin Ä‘ã dá»± cảm thầy Đảng Cá»™ng sản Trung Quốc do Mao Trạch Đông đứng đầu sẽ trở thành đối thủ khó có thể chiến thắng được. Mẫn cảm và Ä‘a mÆ°u, Tưởng Giá»›i Thạch gọi con là Tưởng Kinh Quốc tá»›i giao nhiệm vụ thay mặt ông giao hảo vá»›i Stalin (tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° quan hệ Trung Mỹ từ lâu ông Ä‘ã giao Ä‘á»™c quyền cho vợ ông là Tống Mỹ Linh). Tưởng Giá»›i Thạch nói vá»›i Tưởng Kinh Quốc: ” Cha muốn mời Liên Xô đứng ra thá»­ dàn xếp há»™ quan hệ giữa cha và Mao Trạch Đông. Chỉ cần Trung Cá»™ng hạ vÅ© khí, thống nhất mệnh lệnh hành chính, chúng ta và Mao Trạch Đông vẫn có thể là cá»™ng sá»± được ! Mao Trạch Đông không nghe cha, nhÆ°ng có thể lời nói của Stalin và người Liên Xô đối vá»›i họ ít nhiều cÅ©ng có tác dụng”. Cuối năm 1945, Tưởng Kinh Quốc sang Liên Xô gặp Stalin trong phòng làm việc ở Ä‘iện Kremlin. Tất cả vẫn nhÆ° cÅ©, duy chỉ có má»™t Ä‘iều hÆ¡i khác lần trÆ°á»›c Tưởng Kinh Quốc diện kiến Stalin năm 1931 là “Ngày trÆ°á»›c ở sau lÆ°ng bàn sách của Stalin treo má»™t bức tranh sÆ¡n dầu Lê Nin đứng trên xe tăng kêu gọi nhân dân lao Ä‘á»™ng” Bây giờ thì đổi là bức ảnh Pie Đại đế. Lúc đầu Tưởng Kinh Quốc không hiểu, qua gợi mở của người thÆ° ký Stalin , má»›i nhÆ° bừng ra Ä‘iều đại ngá»™. Thì ra ” giờ khác, trÆ°á»›c khác” thời thế Ä‘ã biến đổi. Quả nhÆ° dá»± liệu, Stalin muốn đứng trung lập giữa Tưởng và Mao để “tọa sÆ¡n quan hổ đấu”. Tưởng Giá»›i Thạch sau lần Ä‘i Ä‘ó của Tưởng Kinh Quốc Ä‘ã tinh ý nhận biết sá»± chuyển hóa của đại cục, Tưởng chọn chiến lược ngã hẳn về Mỹ nên dù thua, vẫn neo được Đài Loan mãi đến tận ngày nay.

Pie Đại đế là biểu tượng nhân vật lịch sá»­ vÄ© đại nhất nÆ°á»›c Nga, vẫn sừng sững sau hÆ¡n ba thế ká»· khi ông qua đời (1725-2019). Ông được những nhà khoa học, văn nghệ sÄ© kiệt xuất và quảng đại quần chúng nhân dân tôn kính, ngưỡng má»™ và ca ngợi nồng nàn. Pie đại đế cùng nữ hoàng Ekaterina II là hai người được Tổng thống Nga Vladimir Vladimirovich Putin đề cao nhất trong lịch sá»­ nÆ°á»›c Nga.

Pie đại đế được Wikipedia Tiếng Việt Ä‘úc kết, trang Tình yêu cuá»™c sống và trang Chào ngày má»›i chọn lọc thông tin và tÆ° liệu hóa vào ngày Pie đại đế  thành lập thành phố Sankt-Peterburg trên lãnh thổ má»›i chiếm được từ Thụy Điển. (Hoàng Kim)

Xem thêm: (*)

 
TRUYỆN JOSEPH STALIN
Hoàng Kim

Stalin là nhân vật lịch sá»­ vÄ© đại gây tranh cãi ở nÆ°á»›c Nga. Stalin tên đầy đủ là  Joseph Stalin. Ông sinh ngày 21 tháng 12 năm 1879 mất ngày 5 tháng 3 năm 1953, là lãnh đạo tối cao của Liên bang Xô viết từ giữa thập niên 1920 cho đến khi qua đời năm 1953. Ngày nay, Stalin là má»™t nhân vật lịch sá»­ gây nhiều tranh luận. Nhiều nhà sá»­ học và người phÆ°Æ¡ng Tây xem Stalin là má»™t bạo chúa, giáo sÆ° Richard Lorenz, giáo sÆ° về lịch sá»­ Đông Âu cho rằng Stalin Ä‘ã lá»±a chọn má»™t con đường tốn kém nhất để Ä‘Æ°a Liên Xô đạt tá»›i má»™t xã há»™i công nghệ, tuy nhiên cÅ©ng không thể phủ nhận nhờ quá trình này mà Liên Xô Ä‘ã giành thắng lợi trong thế chiến thứ hai^. Trong khi Ä‘ó, quan Ä‘iểm của người dân Liên bang Nga về Stalin khá khác biệt, vá»›i má»™t tỉ lệ Ä‘áng kể xem ông là má»™t anh hùng dân tá»™c, má»™t vÄ© nhân. HÆ°á»›ng dẫn cho giáo viên lịch sá»­ được xuất bản vào năm 2008 của chính phủ Nga thì trình bày về Stalin nhÆ° má»™t lãnh đạo “quản lý hiệu quả” và “người hiện đại hóa”.

Stalin là má»™t nhà cách mạng Bolshevik tham gia vào Cách mạng tháng Mười năm 1917, Stalin nhậm chức Tổng bí thÆ° Ban chấp hành Trung Æ°Æ¡ng Đảng năm 1922, khi Ä‘ó chỉ là má»™t vị trí ít có quyền lá»±c. Stalin chiến thắng trong cuá»™c đấu tranh quyền lá»±c sau khi Lenin qua đời năm 1924 và đến khoảng cuối thập niên 1920 ông nắm quyền tối cao tuyệt đối ở Liên Xô qua các thời kỳ công nghiệp hóa và hợp tác hóa những năm 30, Chiến tranh Xô-Đức và thời kỳ đầu Chiến tranh Lạnh. Bên cạnh vị trí lãnh đạo đảng, ông cÅ©ng từng đảm nhiệm các vị trí Chủ tịch Há»™i đồng Bá»™ trưởng, Dân ủy (tức Bá»™ trưởng) Quốc phòng Liên Xô, và tá»± phong hàm Đại Nguyên soái Liên Xô.

Stalin trong thời kỳ cầm quyền của mình, má»™t mặt, Ä‘ã lãnh đạo Liên Xô chiến thắng Đức Quốc Xã trong Thế chiến thứ hai. Liên Xô cùng vá»›i việc Quốc tế Cá»™ng sản Ä‘óng ở Moskva, Ä‘ã trá»—i dậy thành má»™t siêu cường. Nhờ vậy, danh tiếng và ảnh hưởng của Stalin lan khắp thế giá»›i. Mặt khác Stalin Ä‘ã tiến hành các biện pháp Ä‘àn áp các đối thủ chính trị hoặc những người mà ông cho là nguy hiểm, đỉnh cao là những năm 1930.

Joshep Stalin hiện là má»™t nhân vật lịch sá»­ gây nhiều tranh luận. Nhiều nhà sá»­ học và người phÆ°Æ¡ng Tây xem Stalin là má»™t bạo chúa, giáo sÆ° Richard Lorenz, giáo sÆ° về lịch sá»­ Đông Âu cho rằng Stalin Ä‘ã lá»±a chọn má»™t con đường tốn kém nhất để Ä‘Æ°a Liên Xô đạt tá»›i má»™t xã há»™i công nghệ, tuy nhiên cÅ©ng không thể phủ nhận nhờ quá trình này mà Liên Xô Ä‘ã giành thắng lợi trong thế chiến thứ hai. Trong khi Ä‘ó, quan Ä‘iểm của người dân Liên bang Nga về Stalin khá khác biệt, vá»›i má»™t tỉ lệ Ä‘áng kể xem ông là má»™t anh hùng dân tá»™c, má»™t vÄ© nhân. HÆ°á»›ng dẫn cho giáo viên lịch sá»­ được xuất bản vào năm 2008 của chính phủ Nga thì trình bày về Stalin nhÆ° má»™t lãnh đạo “quản lý hiệu quả” và “người hiện đại hóa”.

Stalin lúc còn sống rất được mọi người nể trọng và e ngại, có rất ít ai giỡn mặt hoặc Ä‘ùa bỡn về ông, ngoại trừ vài câu chuyện nhÆ° truyện Josip Broz Tito chỉ rãi rác. Tito viết thÆ° cho Stalin: “Chúng tôi học hỏi và theo gÆ°Æ¡ng của hệ thống Xô- viết, nhÆ°ng chúng tôi phát triển chủ nghÄ©a xã há»™i theo dạng thái khác… Má»—i người chúng tôi dầu có yêu đất chủ nghÄ©a xã há»™i Liên Xô bao nhiêu cÅ©ng không thể yêu hÆ¡n tổ quốc của chính chúng tôi“. Khi Stalin Ä‘i xa hÆ¡n, ra lệnh thủ tiêu Tito nhÆ°ng thất bại. Tito lại gá»­i thÆ° cho Stalin: “Đừng gá»­i người sang giết tôi. Chúng tôi Ä‘ã bắt được 5 tên, má»™t tên mang bom, má»™t tên khác mang súng trường… Nếu ông không ngÆ°ng gá»­i sát thủ, tôi buá»™c phải gá»­i má»™t sát thủ sang Moskva, và tôi sẽ không cần gá»­i sát thủ thứ nhì Ä‘âu.”

Tiếu lâm Liên Xô sau khi Stalin mất Ä‘ã lâu, má»›i kể chuyện má»™t thời, nhÆ° chuyện “Stalin bị mất tẩu”:  “Má»™t hôm Stalin bị mất tẩu và cho rằng có kẻ Ä‘ã lấy cắp tẩu của mình. Liền Ä‘iều Ä‘á»™ng người Ä‘iều tra tìm ra thủ phạm. Hôm sau ngài tìm ra tẩu của mình và gọi gấp cấp dÆ°á»›i hãy thả những kẻ tình nghi. – “ThÆ°a đồng chí tôi không thể thả 10 người Ä‘ó được.” – “Tại sao?” – “Tất cả bọn họ Ä‘ã nhận tá»™i trÆ°á»›c máy quay của cÆ¡ quan Ä‘iều tra, và Ä‘ã được Ä‘Æ°a lên truyền hình quốc gia…” “Trong trại cải tạo” : “Trong trại cải tạo ở Siberia, ba tù nhân nói chuyện và hỏi vì sao họ vào Ä‘ây. Má»™t người nói: “Tôi bị tù vì hay Ä‘i làm muá»™n năm phút, và người ta xá»­ tôi tá»™i phá hoại sản xuất.” Người thứ nhì tiếp: “Tôi thì hay Ä‘i làm sá»›m năm phút và bị buá»™c tá»™i làm gián Ä‘iệp, theo dõi công xưởng cho địch.” Còn người thứ ba thì thở dài: “Tôi luôn Ä‘i làm Ä‘úng giờ và họ hỏi vì sao thì tôi lại chìa đồng hồ Ä‘eo tay ra và bị tù vì dùng hàng PhÆ°Æ¡ng Tây.”

Truyện Joseph Stalin là bài nghiên cứu lịch sá»­ văn hóa. Thông tin chính được thu thập căn cứ từ các nguồn trích dẫn tuyển chọn tại thÆ° mục Joshep Stalin trên Từ Điển Bách Khoa Mở Wikipedia Tiếng Việt, Wikipedia tiếng Anh, so sánh vá»›i bản http://www.history.com có cùng thÆ° mục. Bài viết này chắt lọc tÆ° liệu nhằm cung cấp cho bạn đọc, học sinh và sinh viên Việt Nam tài liệu về má»™t nhân vật lịch sá»­ nÆ°á»›c Nga.

THẦY BẠN TRONG ĐỜI TÔI
Hoàng Kim

Má»™t số hình ảnh và thông tin chọn lọc không nỡ quên lÆ°u lại để dạy và học Tình yêu cuá»™c sống https://hoangkimlong.wordpress.com/category/thay-ban-trong-doi-toi/

:17934
Created : 26-05-2022
Last update

---

Related links

  Cây Lương thực Việt Nam