Số lần xem Đang xem 2340 Toàn hệ thống 7152 Trong vòng 1 giờ qua
Trang liên kết
Tỉnh thức
giữa đêm thiêng Yên Tử
Để thấm hiểu đức Nhân Tông
Ta thành tâm đi bộ
Lên tận đỉnh chùa Đồng
Tâm sáng Ức Trai
trong tựa ngọc TÌNH YÊU CUỘC SỐNG
DẠY VÀ HỌC Để chấn hưng giáo dục Việt Nam cấp thiết phải có đội ngũ những người thầy giáo ưu tú có tâm đức thiết tha với nghề, có trình độ chuyên môn cao và có kỹ năng giảng dạy tốt. Đây là trang thông tin chuyên đề dạy và học để trao đổi và bàn luận
Norman Borlaug Lời Thầy dặn Việc chính đời người chỉ ít thôi
Chuyên tâm đừng bận chuyện trời ơi
Phúc hậu suốt đời làm việc thiện
Di sản muôn năm mãi sáng ngời.
Ngày 28 tháng 4 lúc 13:35 anh Phan Chi viết tiếp: “Dừng chân ăn trưa ở nhà hàng Việt Đức Tp Vinh. Có thêm tiến sĩ Biện Minh Điền đại diện địa phương đến chia vui.”
Thứ Sáu, 29 Tháng 4, 2022, lúc 16g 42 anh Thắng viết tiếp Du thuyền trên sông Son, Quảng Bình;
NGUYỄN QUANG LẬP QUÊ CHOA
Hoàng Kim
Sách ‘Ba Đồn mạn thuật’
Nguyễn Quang Lập quê choa
Nghiệp nhà văn biên kịch
Nghề vô tuyến bách khoa
‘Những mãng đời đen trắng’
‘Ký ức vụn’ ‘Bạn văn’
‘Đời cát’ ‘Thung lũng hoang vắng’
Học văn để làm Người
Nguyễn Quang Lập21 tháng 3: 8 anh em nhà tui. Từ phải qua: Anh Cả: Chỉ đọc mỗi báo Nhân Dân; Chị Hai: Cả báo Nhân Dân cũng không đọc; Chị Ba: Chỉ ngâm thơ Tố Hữu và Trần Đăng Khoa. Anh Tư: Chỉ làm thơ ca ngợi Bác Hồ; Anh Năm: Thầy bói nổi tiếng Bình Phước; Anh Sáu: Suốt đời ngồi lo hai thằng em phản động; Cu Bảy: Toàn viết ba lăng nhăng. Cu Út: Viết và dựng nhiều đến nỗi không thể trả hết nợ.
“Ba Đồn mạn thuật”: Một Nguyễn Quang Lập… rất khác
Lê Phi Long (thực hiện), Báo Lao Động trực tuyến, Thứ năm, 28/04/2022 15:56 (GMT+7)
Đúng dịp 30.4 năm nay, nhà văn Nguyễn Quang Lập sẽ giới thiệu, ra mắt cuốn sách rất đặc biệt về quê hương ông: “Ba Đồn mạn thuật” (NXB Hội Nhà văn).
Nhà văn Nguyễn Quang Lập. Ảnh: LPL
Sâu xa trong từng con chữ, từng sự kiện, từng phong tục, từng địa danh, từng món ăn, từng con người… là một tình yêu quê hương da diết. 451 ngày đêm một mình hoàn thành một tác phẩm để đời cho quê hương – tất cả đã nói lên điều đó.
Cầm cuốn sách trên tay, chúng ta sẽ càng biết thêm nhiều điều thú vị của nhà văn Nguyễn Quang Lập… rất khác. Vì không chỉ là nhà văn, ông còn là “nhà Ba Đồn học” trong con mắt người dân quê hương.
– Nhà văn có thể cho biết hoàn cảnh ra đời của cuốn sách?
Từ năm 60 tuổi tôi luôn mong muốn có một cuốn địa chí cho Ba Đồn quê tôi nhưng không bao giờ dám nghĩ tự mình có thể làm được. Địa chí là sách biên chép về địa lý, lịch sử, phong tục, nhân vật, sản vật… của một vùng đất trong suốt thời gian lịch sử, từ thuở khai thiên cho đến ngày nay. Do đó đòi hỏi người viết có kiến thức sử – địa – văn hoá tổng hợp sâu rộng. Thường phải có một nhóm tác giả, mỗi người một thế mạnh cố kết lại mới có thể làm được.
Năm 2018 một nhóm bạn học Ba Đồn do anh Nguyễn Xô Viết dẫn đầu từ Hà Nội, Quảng Bình, Huế bay vào Sài Gòn lên Củ Chi nhóm họp cùng tôi. Nhóm “Dư địa chí Ba Đồn” ra đời từ đó. Dự án “Địa chỉ Ba Đồn” dự trù cho 7 người biên soạn, 5 người biên tập kéo dài 2 năm với kinh phí 1,4 tỉ. Nhưng rồi không xin được tài trợ, dự án đành bỏ dở. Sốt ruột vì ngày về trời đã cận kề tôi liều mạng tự mình làm lấy, vì biết mình không làm sẽ chẳng có ai làm. Người làm được thì không muốn làm, người muốn làm lại không làm được, đó là bi kịch mọi làng quê muốn có cho riêng mình một cuốn địa chí. Trong đời tôi đây là quyết định liều lĩnh nhất, lần đầu tiên trong đời tôi làm một việc quá sức mình.
Cuốn sách “Ba Đồn mạn thuật” được ra mắt trong dịp 30.4.2022. Ảnh: LPL
– 451 ngày đêm một mình hoàn thành một tác phẩm để đời cho dân làng Phan Long và thị trấn Ba Đồn quê hương ông, phải chăng đây là cuốn sách có thời gian viết dài nhất trong cuộc đời cầm bút của ông?
Đúng vậy. Tôi viết cuốn “Những mảnh đời đen trắng” có 20 ngày. Dài nhất là cuốn “Tình cát” cũng chỉ 8 tháng (là tính thời gian viết). Đây là cuốn sách tôi lao động nặng nhọc nhất, dài ngày nhất. Năm 2021 trong đại dịch COVID-19, Sài Gòn có quá nhiều người chết hằng đêm, tôi cứ sợ tôi chết khi công việc còn dở dang. May trời thương cho sống.
– Nội dung cuốn sách là nói về địa chí Ba Đồn, nhưng ông không ghi tên sách là “địa chí” như các cuốn sách tương tự mà là “Ba Đồn mạn thuật”, phải chăng ông muốn gửi gắm đều gì?
Địa chí là thể loại, còn tên sách tuỳ theo sự thể hiện mà người viết đặt tên. Như An Nam chí lược của Lê Tắc, Nghệ An ký của Bùi Dương Lịch. “Ba Đồn mạn thuật” là do TS Trần Hải Yến, người bạn chí thiết của tôi đặt cho. “Thuật” đây là trước thuật, tức biên soạn, viết sách, ghi chép; “mạn” chỉ sự phóng túng, không bó buộc (trong “mạn đàm”). “Mạn thuật” là một cách viết tổng hợp giữa nhiều thể loại (kể chuyện, ghi chép, bình luận, khảo cứu…). Cách viết tự do, nhẹ nhàng, thoải mái, không trói buộc, câu nệ. Nói chung đây là bút pháp tạo điều kiện cho người ta có rộng đất để diễn, đưa vào nhiều thông tin… dễ tiếp cận bạn đọc hơn là cách viết hàn lâm. Cũng là sở trường của tôi.
– Cuốn sách nói về lịch sử vùng đất quê hương ông, vậy tôi có thể gọi thêm ông là nhà nghiên cứu lịch sử được không, thưa nhà văn Nguyễn Quang Lập?
Trong “Ba Đồn mạn thuật” chỉ có 1/5 là lịch sử thôi, đó là phần III:” Sử lược” – phần ngắn nhất. Còn lại là địa lí (địa sử và địa chính), phong tục, văn hoá, văn minh… chiếm hầu hết cuốn sách. Viết rồi mới biết, viết sử dễ hơn nhiều viết địa chí. Tôi chỉ là nhà văn, không dám nhận nhà gì cả. Nhưng bạn bè gọi tôi là “nhà Ba Đồn học” thì tôi rất sướng và tự hào.
– Đọc cuốn sách, tôi có cảm giác như đang đọc một tác phẩm văn chương chứ không hẳn là một cuốn sách nói về địa chí, lịch sử một vùng đất. Mà văn chương là có yếu tố hư cấu, vậy các nội dung trong cuốn sách có các tình tiết hư cấu không, thưa nhà văn?
Điều đầu tiên và trên hết của địa chí là không được phép sáng tác. Bịa đặt và thêm thắt là điều tối kị. Người viết địa chí có thể bớt nhưng không được thêm. Nếu sách này được gọi là văn chương thì nó là loại văn chương phi hư cấu.
– Tôi nghĩ thành công của cuốn sách, sức lan tỏa của cuốn sách là ở chỗ ông đã lồng yếu tố văn chương vào lịch sử, để mọi người cảm nhận được hơn tình yêu quê hương qua từng sự kiện, từng câu chữ. Ông nghĩ sao về nhận định này?
Vâng. Có thể hiểu như vậy. Điều mà tôi sướng nhất là lôi kéo được người làng cùng kể chuyện. Cùng với ca dao tục ngữ hò vè của người Ba Đồn, có hơn bốn chục người Ba Đồn đã tham gia trong cuốn sách này, giúp cho cuốn sách tự nhiên có tính văn, sinh động hẳn lên, hấp dẫn hẳn lên.
– Trong cuốn sách, ngoài những thông tin về lịch sử, địa lý… thì hình ảnh cháo canh Ba Đồn, Thịt chó Cu Loe hay đơn giản là Tục sợ ma được ông miêu tả rất rõ nét, vậy nên có lẽ không cần nói nhiều về tình yêu ông dành cho quê hương, ông có “đau đáu” gì với Ba Đồn trong tương lai?
Chỉ cần chục năm nữa Ba Đồn quê tôi sẽ là thành phố nhỏ xinh đẹp của miền Trung, dân quê tôi ngày mỗi khấm khá, tôi chẳng phải lo lắng gì. Chỉ mong sao mọi người yêu quê, nhớ quê. Dù đi đâu cũng không xao nhãng tình quê. Bởi vì, như nhà thơ Đỗ Trung Quân đã nói: “Quê hương nếu ai không nhớ, sẽ không lớn nổi thành người”.
Thật hiếm khi trong một khoảng thời gian 4 ngày tôi lại có thể tham gia vào tận 6 sự kiện liên tục, sự kiện nào cũng đầy ắp ấn tượng, diễn ra suốt chuyến đi Quảng Bình vừa mới kết thúc tức thì.
1. Ngày 28/4/2022.
Bốn người chúng tôi gồm nhà báo Trần Tiến Đức, giáo sư Trần Ngọc Vương, nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên và tôi – lão Hâm Phan Chi lên xe thẳng tiến Đồng Hới thủ phủ Quảng Bình.
Anh Trần Tiến Đức, một người tài hoa trong nhiều lĩnh vực báo chí, thông tin khoa học, văn hoá thể thao và âm nhạc – người anh thân quý của bà xã tôi từ năm 1958 khi bà gia nhập trường học sinh Việt Nam (Internat) ở Moskva Liên Xô, nơi các anh chị lớp lớn đã sang trước đó mấy năm.
Giáo sư Trần Ngọc Vương là nhà giáo, nhà nghiên cứu văn học sử. Anh có nhiều học trò thành công trong lĩnh vực hoạt động của họ. Theo tôi, số lượng học trò thành công là chỉ số quan trọng nhất ta dùng để đánh giá về một nhà giáo.
Phạm Xuân Nguyên là người có bộ tóc râu bạc đẹp nhất Việt Nam, là người làm MC các cuộc hội thảo văn học hoặc giới thiệu tác phẩm vào hàng nổi tiếng nhất Việt Nam, nguyên Chủ tịch Hội Nhà văn Hà Nội. Một vài người hỏi lão Hâm quen Phạm Xuân Nguyên sao không xin vào Hội, lão trả lời rành mạch:
⁃ Nếu Phạm Xuân Nguyên biết tôi chơi với Nguyên để vào hội thì đã không chơi với tôi!
Ngày 28/4 là sinh nhật GS Vương. Chưa bao giờ có cuộc mừng sinh Nhật kéo dài từ 6 giờ 30 sáng xe bắt đầu lăn bánh cho đến khi nhận phòng khách sạn nghỉ tối ở Đồng Hới. Ăn sáng Ninh Bình, ăn trưa ở Vinh, không thể nhớ đã bao lần nâng ly rượu, bia và cà phê.
Phan Văn Thắng nguyên Tổng Biên tập tờ Văn hoá Nghệ An đứng chờ ven đường Đức Thọ để chuyển hai can rượu ngon lên xe chúng tôi.
2. Ngày 29/4/2022
Chuyến du thuyền bắt đầu từ ngã ba nơi sông Son đổ vào sông Gianh. Buổi sáng xuôi dòng Gianh rồi quay lại ngã ba, neo thuyền ngồi ăn trưa món trứng vịt lộn với khoai lang luộc ngay trên thuyền sau đó ngược dòng sông Son lên đến gần Phong Nha mới quay về.
Phong cảnh sông nước bao giờ cũng hữu tình. Nước sông Son xanh màu lục trong vắt, có thể bầu nàng sông này làm hoa hậu các dòng sông Việt Nam.
Chuyến du thuyền trên sông càng thêm vui nhờ sự tham gia của vợ chồng đạo diễn Nguyễn Thanh Vân – Phạm Nhuệ Giang, nhà thơ Nguyễn Thành Phong, nhà biên kịch Phạm Ngọc Tiến và nhóm bạn của Lưu Trọng Văn.
Lưu Trọng Văn người gốc Quảng Bình, với tôi có một điểm chung rất thú vị. Đó là mẹ tôi và mẹ Văn là hai người khác nhau nhưng cùng một cái tên Tôn Nữ Lệ Minh.
Chuyến du thuyền trên sông là cuộc đi về với thiên nhiên an bình hiền hoà, về với tuổi thơ mỗi người và tuổi thơ đất Việt, nơi sông Gianh từng là biên giới phía Nam nước ta.
3. Tối 29/4/2022
Nhóm hẹp người thân Nguyễn Quang Lập tại Ba Đồn, nhóm du thuyền trên sông cộng thêm vợ chồng diễn viên Hồng Ánh – Thanh Sơn tập trung tại nhà hàng Linh Giang mừng sinh nhật Nguyễn Quang Lập vào ngày hôm sau. Buổi tiệc do Chi hội Văn nghệ Ba Đồn với Phạm Phú Thép đứng đầu chủ trì.
Bọ Lập rất vui, cười suốt.
4. Sáng 30/4/2022
Sự kiện quan trọng nhất của chuyến đi là lễ ra mắt sách Ba Đồn mạn thuật của nhà văn Nguyễn Quang Lập tại khách sạn Green. Đông đủ đại diện chính quyền sở tại, họ hàng bà con bạn bè Lập có mặt.
Cuốn sách dày nặng trĩu tay là công sức 500 ngày lao động của bọ Lập cùng sự hỗ trợ của một số nhà nghiên cứu lịch sử và văn học ở trung ương và Quảng Bình. Cuốn sách ra đời còn nhờ có sự động viên vật chất và tinh thần của một số bạn bè Ba Đồn.
Buổi lễ ra mắt sách diễn ra đầm ấm, cảm động. Ai cũng cảm thấy một cách rõ ràng tình yêu bọ Lập giành cho quê hương cát trắng của mình. Bọ dồn hết tâm lực và bút lực viết về quê hương, dâng tặng quê hương và dâng tặng vào đúng ngày sinh của mình ngay chính trên mảnh đất mình cất tiếng khóc chào đời.
Lá rụng về cội. Tất cả chúng ta đều sẽ lần lượt rụng về cội. Để cội mãi vững vàng.
5. Trưa 1/5/2022
Chúng tôi được mời dự đám giỗ thân mẫu GS Trần Ngọc Vương tổ chức tại nhà thờ do chính tay giáo sư xây dựng. Nhà ba gian truyền thống, cặp câu đối chữ Nho đầy ý nghĩa nhân văn.
Phan Văn Thắng chạy xe từ Đức Thọ vào thắp hương cho bà.
Bữa cơm gia đình vui vẻ. Thành thật công nhận là ngon hơn hẳn ăn ngoài nhà hàng.
Mấy khi có dịp chạy xe về Ba Đồn thắp hương cho thân mẫu của bạn. Chúng tôi có cùng suy nghĩ như vậy.
6. Chiều ngày 1/5/2022
Trên đây là 5 sự kiện theo đúng chương trình chuyến công tác đặc biệt của chúng tôi. Riêng lão Hâm trời cho thêm một sự kiện nữa cho thêm phần đậm đà kỷ niệm.
Ngay từ 28/4 tôi đăng ảnh ngồi uống cà phê ở Ninh Bình, ông anh họ Nguyễn Việt Tiến của tôi từ Sài Gòn gọi ra nhờ Phạm Xuân Nguyên thu xếp đưa tôi gặp hậu duệ anh chị em ruột của bà nội tôi tại Hà Tĩnh lâu nay tôi chưa biết mặt.
Số là thời chống Mỹ, nhà Phạm Xuân Nguyên sơ tán về ở nhà ông Thiều là em ruột bà nội tôi. Hiện nay em trai của Nguyên lại ở gần nhà o Mỹ con gái ông Thiều.
Trời mưa to, xe chạy đến Hà Tĩnh, Nguyên đưa tôi đến gặp o Mỹ. Anh em có cả Nguyễn Quang Lập cùng ra Hà Nội thì ngồi uống chè xanh bên nhà Bình em trai Nguyên.
O 70 tuổi, cháu 75 giờ mới gặp nhau. Cuộc đời kỳ vậy đó. Hữu duyên thiên lý năng tương ngộ. Đành chịu vội vã, không ngồi lâu hơn được. Sẽ có chuyến đi khác về Hà Tĩnh lâu hơn.
Chợt nhớ những lần tôi về Huế thăm bà nội khi bà còn sống tôi hay nghêu ngao hát đi mô rồi cũng nhớ về Hà Tĩnh là bà nội tôi rớm nước mắt. Từ khi theo chồng về Huế cho đến lúc trăm tuổi (bà thọ 100 tuổi theo nghĩa đen) bà chưa hề về được Hà Tĩnh.
Tôi thật hạnh phúc, mấy ai trong bốn ngày được nén chặt sáu sự kiện đặc biệt ấn tượng như tôi. Với thiên nhiên đất nước, với bạn bè thân thiết rồi với cả người ruột thịt của mình.
Rộn ràng câu chuyên cũ
Trực Đức ba bốn mốt (F341) Kim Dục ba hai lăm (F325)
Đức Định Trọng bạn văn
Ngọ Ngời đều bạn lính
Cố hương và thân quyến
Đi đâu cũng hẹn về
GẶP BẠN Ở QUÊ NHÀ Hoàng Kim
Về Quê Choa gặp bọ Nguyễn Quang Lập tôi hỏi: Gia đình đều khỏe chứ? Lập và Nguyễn Quang Vinh có viết gì mới? “Sài Gòn giải phóng tôi” có đăng ở đâu không?. Bạn nói : Gia đình khỏe. “Sân khấu ngoài trời của Nguyễn Quang Vinh” là bài mới nhất. “Sài Gòn giải phóng tô
Ngày 28 tháng 4 lúc 13:35 anh Phan Chi viết tiếp: “Dừng chân ăn trưa ở nhà hàng Việt Đức Tp Vinh. Có thêm tiến sĩ Biện Minh Điền đại diện địa phương đến chia vui.”
Thứ Sáu, 29 Tháng 4, 2022, lúc 16g 42 anh Thắng viết tiếp Du thuyền trên sông Son, Quảng Bình;
NGUYỄN QUANG LẬP QUÊ CHOA
Hoàng Kim
Sách ‘Ba Đồn mạn thuật’
Nguyễn Quang Lập quê choa
Nghiệp nhà văn biên kịch
Nghề vô tuyến bách khoa
‘Những mãng đời đen trắng’
‘Ký ức vụn’ ‘Bạn văn’
‘Đời cát’ ‘Thung lũng hoang vắng’
Học văn để làm Người
Nguyễn Quang Lập21 tháng 3: 8 anh em nhà tui. Từ phải qua: Anh Cả: Chỉ đọc mỗi báo Nhân Dân; Chị Hai: Cả báo Nhân Dân cũng không đọc; Chị Ba: Chỉ ngâm thơ Tố Hữu và Trần Đăng Khoa. Anh Tư: Chỉ làm thơ ca ngợi Bác Hồ; Anh Năm: Thầy bói nổi tiếng Bình Phước; Anh Sáu: Suốt đời ngồi lo hai thằng em phản động; Cu Bảy: Toàn viết ba lăng nhăng. Cu Út: Viết và dựng nhiều đến nỗi không thể trả hết nợ.
“Ba Đồn mạn thuật”: Một Nguyễn Quang Lập… rất khác
Lê Phi Long (thực hiện), Báo Lao Động trực tuyến, Thứ năm, 28/04/2022 15:56 (GMT+7)
Đúng dịp 30.4 năm nay, nhà văn Nguyễn Quang Lập sẽ giới thiệu, ra mắt cuốn sách rất đặc biệt về quê hương ông: “Ba Đồn mạn thuật” (NXB Hội Nhà văn).
Nhà văn Nguyễn Quang Lập. Ảnh: LPL
Sâu xa trong từng con chữ, từng sự kiện, từng phong tục, từng địa danh, từng món ăn, từng con người… là một tình yêu quê hương da diết. 451 ngày đêm một mình hoàn thành một tác phẩm để đời cho quê hương – tất cả đã nói lên điều đó.
Cầm cuốn sách trên tay, chúng ta sẽ càng biết thêm nhiều điều thú vị của nhà văn Nguyễn Quang Lập… rất khác. Vì không chỉ là nhà văn, ông còn là “nhà Ba Đồn học” trong con mắt người dân quê hương.
– Nhà văn có thể cho biết hoàn cảnh ra đời của cuốn sách?
Từ năm 60 tuổi tôi luôn mong muốn có một cuốn địa chí cho Ba Đồn quê tôi nhưng không bao giờ dám nghĩ tự mình có thể làm được. Địa chí là sách biên chép về địa lý, lịch sử, phong tục, nhân vật, sản vật… của một vùng đất trong suốt thời gian lịch sử, từ thuở khai thiên cho đến ngày nay. Do đó đòi hỏi người viết có kiến thức sử – địa – văn hoá tổng hợp sâu rộng. Thường phải có một nhóm tác giả, mỗi người một thế mạnh cố kết lại mới có thể làm được.
Năm 2018 một nhóm bạn học Ba Đồn do anh Nguyễn Xô Viết dẫn đầu từ Hà Nội, Quảng Bình, Huế bay vào Sài Gòn lên Củ Chi nhóm họp cùng tôi. Nhóm “Dư địa chí Ba Đồn” ra đời từ đó. Dự án “Địa chỉ Ba Đồn” dự trù cho 7 người biên soạn, 5 người biên tập kéo dài 2 năm với kinh phí 1,4 tỉ. Nhưng rồi không xin được tài trợ, dự án đành bỏ dở. Sốt ruột vì ngày về trời đã cận kề tôi liều mạng tự mình làm lấy, vì biết mình không làm sẽ chẳng có ai làm. Người làm được thì không muốn làm, người muốn làm lại không làm được, đó là bi kịch mọi làng quê muốn có cho riêng mình một cuốn địa chí. Trong đời tôi đây là quyết định liều lĩnh nhất, lần đầu tiên trong đời tôi làm một việc quá sức mình.
Cuốn sách “Ba Đồn mạn thuật” được ra mắt trong dịp 30.4.2022. Ảnh: LPL
– 451 ngày đêm một mình hoàn thành một tác phẩm để đời cho dân làng Phan Long và thị trấn Ba Đồn quê hương ông, phải chăng đây là cuốn sách có thời gian viết dài nhất trong cuộc đời cầm bút của ông?
Đúng vậy. Tôi viết cuốn “Những mảnh đời đen trắng” có 20 ngày. Dài nhất là cuốn “Tình cát” cũng chỉ 8 tháng (là tính thời gian viết). Đây là cuốn sách tôi lao động nặng nhọc nhất, dài ngày nhất. Năm 2021 trong đại dịch COVID-19, Sài Gòn có quá nhiều người chết hằng đêm, tôi cứ sợ tôi chết khi công việc còn dở dang. May trời thương cho sống.
– Nội dung cuốn sách là nói về địa chí Ba Đồn, nhưng ông không ghi tên sách là “địa chí” như các cuốn sách tương tự mà là “Ba Đồn mạn thuật”, phải chăng ông muốn gửi gắm đều gì?
Địa chí là thể loại, còn tên sách tuỳ theo sự thể hiện mà người viết đặt tên. Như An Nam chí lược của Lê Tắc, Nghệ An ký của Bùi Dương Lịch. “Ba Đồn mạn thuật” là do TS Trần Hải Yến, người bạn chí thiết của tôi đặt cho. “Thuật” đây là trước thuật, tức biên soạn, viết sách, ghi chép; “mạn” chỉ sự phóng túng, không bó buộc (trong “mạn đàm”). “Mạn thuật” là một cách viết tổng hợp giữa nhiều thể loại (kể chuyện, ghi chép, bình luận, khảo cứu…). Cách viết tự do, nhẹ nhàng, thoải mái, không trói buộc, câu nệ. Nói chung đây là bút pháp tạo điều kiện cho người ta có rộng đất để diễn, đưa vào nhiều thông tin… dễ tiếp cận bạn đọc hơn là cách viết hàn lâm. Cũng là sở trường của tôi.
– Cuốn sách nói về lịch sử vùng đất quê hương ông, vậy tôi có thể gọi thêm ông là nhà nghiên cứu lịch sử được không, thưa nhà văn Nguyễn Quang Lập?
Trong “Ba Đồn mạn thuật” chỉ có 1/5 là lịch sử thôi, đó là phần III:” Sử lược” – phần ngắn nhất. Còn lại là địa lí (địa sử và địa chính), phong tục, văn hoá, văn minh… chiếm hầu hết cuốn sách. Viết rồi mới biết, viết sử dễ hơn nhiều viết địa chí. Tôi chỉ là nhà văn, không dám nhận nhà gì cả. Nhưng bạn bè gọi tôi là “nhà Ba Đồn học” thì tôi rất sướng và tự hào.
– Đọc cuốn sách, tôi có cảm giác như đang đọc một tác phẩm văn chương chứ không hẳn là một cuốn sách nói về địa chí, lịch sử một vùng đất. Mà văn chương là có yếu tố hư cấu, vậy các nội dung trong cuốn sách có các tình tiết hư cấu không, thưa nhà văn?
Điều đầu tiên và trên hết của địa chí là không được phép sáng tác. Bịa đặt và thêm thắt là điều tối kị. Người viết địa chí có thể bớt nhưng không được thêm. Nếu sách này được gọi là văn chương thì nó là loại văn chương phi hư cấu.
– Tôi nghĩ thành công của cuốn sách, sức lan tỏa của cuốn sách là ở chỗ ông đã lồng yếu tố văn chương vào lịch sử, để mọi người cảm nhận được hơn tình yêu quê hương qua từng sự kiện, từng câu chữ. Ông nghĩ sao về nhận định này?
Vâng. Có thể hiểu như vậy. Điều mà tôi sướng nhất là lôi kéo được người làng cùng kể chuyện. Cùng với ca dao tục ngữ hò vè của người Ba Đồn, có hơn bốn chục người Ba Đồn đã tham gia trong cuốn sách này, giúp cho cuốn sách tự nhiên có tính văn, sinh động hẳn lên, hấp dẫn hẳn lên.
– Trong cuốn sách, ngoài những thông tin về lịch sử, địa lý… thì hình ảnh cháo canh Ba Đồn, Thịt chó Cu Loe hay đơn giản là Tục sợ ma được ông miêu tả rất rõ nét, vậy nên có lẽ không cần nói nhiều về tình yêu ông dành cho quê hương, ông có “đau đáu” gì với Ba Đồn trong tương lai?
Chỉ cần chục năm nữa Ba Đồn quê tôi sẽ là thành phố nhỏ xinh đẹp của miền Trung, dân quê tôi ngày mỗi khấm khá, tôi chẳng phải lo lắng gì. Chỉ mong sao mọi người yêu quê, nhớ quê. Dù đi đâu cũng không xao nhãng tình quê. Bởi vì, như nhà thơ Đỗ Trung Quân đã nói: “Quê hương nếu ai không nhớ, sẽ không lớn nổi thành người”.
Thật hiếm khi trong một khoảng thời gian 4 ngày tôi lại có thể tham gia vào tận 6 sự kiện liên tục, sự kiện nào cũng đầy ắp ấn tượng, diễn ra suốt chuyến đi Quảng Bình vừa mới kết thúc tức thì.
1. Ngày 28/4/2022.
Bốn người chúng tôi gồm nhà báo Trần Tiến Đức, giáo sư Trần Ngọc Vương, nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên và tôi – lão Hâm Phan Chi lên xe thẳng tiến Đồng Hới thủ phủ Quảng Bình.
Anh Trần Tiến Đức, một người tài hoa trong nhiều lĩnh vực báo chí, thông tin khoa học, văn hoá thể thao và âm nhạc – người anh thân quý của bà xã tôi từ năm 1958 khi bà gia nhập trường học sinh Việt Nam (Internat) ở Moskva Liên Xô, nơi các anh chị lớp lớn đã sang trước đó mấy năm.
Giáo sư Trần Ngọc Vương là nhà giáo, nhà nghiên cứu văn học sử. Anh có nhiều học trò thành công trong lĩnh vực hoạt động của họ. Theo tôi, số lượng học trò thành công là chỉ số quan trọng nhất ta dùng để đánh giá về một nhà giáo.
Phạm Xuân Nguyên là người có bộ tóc râu bạc đẹp nhất Việt Nam, là người làm MC các cuộc hội thảo văn học hoặc giới thiệu tác phẩm vào hàng nổi tiếng nhất Việt Nam, nguyên Chủ tịch Hội Nhà văn Hà Nội. Một vài người hỏi lão Hâm quen Phạm Xuân Nguyên sao không xin vào Hội, lão trả lời rành mạch:
⁃ Nếu Phạm Xuân Nguyên biết tôi chơi với Nguyên để vào hội thì đã không chơi với tôi!
Ngày 28/4 là sinh nhật GS Vương. Chưa bao giờ có cuộc mừng sinh Nhật kéo dài từ 6 giờ 30 sáng xe bắt đầu lăn bánh cho đến khi nhận phòng khách sạn nghỉ tối ở Đồng Hới. Ăn sáng Ninh Bình, ăn trưa ở Vinh, không thể nhớ đã bao lần nâng ly rượu, bia và cà phê.
Phan Văn Thắng nguyên Tổng Biên tập tờ Văn hoá Nghệ An đứng chờ ven đường Đức Thọ để chuyển hai can rượu ngon lên xe chúng tôi.
2. Ngày 29/4/2022
Chuyến du thuyền bắt đầu từ ngã ba nơi sông Son đổ vào sông Gianh. Buổi sáng xuôi dòng Gianh rồi quay lại ngã ba, neo thuyền ngồi ăn trưa món trứng vịt lộn với khoai lang luộc ngay trên thuyền sau đó ngược dòng sông Son lên đến gần Phong Nha mới quay về.
Phong cảnh sông nước bao giờ cũng hữu tình. Nước sông Son xanh màu lục trong vắt, có thể bầu nàng sông này làm hoa hậu các dòng sông Việt Nam.
Chuyến du thuyền trên sông càng thêm vui nhờ sự tham gia của vợ chồng đạo diễn Nguyễn Thanh Vân – Phạm Nhuệ Giang, nhà thơ Nguyễn Thành Phong, nhà biên kịch Phạm Ngọc Tiến và nhóm bạn của Lưu Trọng Văn.
Lưu Trọng Văn người gốc Quảng Bình, với tôi có một điểm chung rất thú vị. Đó là mẹ tôi và mẹ Văn là hai người khác nhau nhưng cùng một cái tên Tôn Nữ Lệ Minh.
Chuyến du thuyền trên sông là cuộc đi về với thiên nhiên an bình hiền hoà, về với tuổi thơ mỗi người và tuổi thơ đất Việt, nơi sông Gianh từng là biên giới phía Nam nước ta.
3. Tối 29/4/2022
Nhóm hẹp người thân Nguyễn Quang Lập tại Ba Đồn, nhóm du thuyền trên sông cộng thêm vợ chồng diễn viên Hồng Ánh – Thanh Sơn tập trung tại nhà hàng Linh Giang mừng sinh nhật Nguyễn Quang Lập vào ngày hôm sau. Buổi tiệc do Chi hội Văn nghệ Ba Đồn với Phạm Phú Thép đứng đầu chủ trì.
Bọ Lập rất vui, cười suốt.
4. Sáng 30/4/2022
Sự kiện quan trọng nhất của chuyến đi là lễ ra mắt sách Ba Đồn mạn thuật của nhà văn Nguyễn Quang Lập tại khách sạn Green. Đông đủ đại diện chính quyền sở tại, họ hàng bà con bạn bè Lập có mặt.
Cuốn sách dày nặng trĩu tay là công sức 500 ngày lao động của bọ Lập cùng sự hỗ trợ của một số nhà nghiên cứu lịch sử và văn học ở trung ương và Quảng Bình. Cuốn sách ra đời còn nhờ có sự động viên vật chất và tinh thần của một số bạn bè Ba Đồn.
Buổi lễ ra mắt sách diễn ra đầm ấm, cảm động. Ai cũng cảm thấy một cách rõ ràng tình yêu bọ Lập giành cho quê hương cát trắng của mình. Bọ dồn hết tâm lực và bút lực viết về quê hương, dâng tặng quê hương và dâng tặng vào đúng ngày sinh của mình ngay chính trên mảnh đất mình cất tiếng khóc chào đời.
Lá rụng về cội. Tất cả chúng ta đều sẽ lần lượt rụng về cội. Để cội mãi vững vàng.
5. Trưa 1/5/2022
Chúng tôi được mời dự đám giỗ thân mẫu GS Trần Ngọc Vương tổ chức tại nhà thờ do chính tay giáo sư xây dựng. Nhà ba gian truyền thống, cặp câu đối chữ Nho đầy ý nghĩa nhân văn.
Phan Văn Thắng chạy xe từ Đức Thọ vào thắp hương cho bà.
Bữa cơm gia đình vui vẻ. Thành thật công nhận là ngon hơn hẳn ăn ngoài nhà hàng.
Mấy khi có dịp chạy xe về Ba Đồn thắp hương cho thân mẫu của bạn. Chúng tôi có cùng suy nghĩ như vậy.
6. Chiều ngày 1/5/2022
Trên đây là 5 sự kiện theo đúng chương trình chuyến công tác đặc biệt của chúng tôi. Riêng lão Hâm trời cho thêm một sự kiện nữa cho thêm phần đậm đà kỷ niệm.
Ngay từ 28/4 tôi đăng ảnh ngồi uống cà phê ở Ninh Bình, ông anh họ Nguyễn Việt Tiến của tôi từ Sài Gòn gọi ra nhờ Phạm Xuân Nguyên thu xếp đưa tôi gặp hậu duệ anh chị em ruột của bà nội tôi tại Hà Tĩnh lâu nay tôi chưa biết mặt.
Số là thời chống Mỹ, nhà Phạm Xuân Nguyên sơ tán về ở nhà ông Thiều là em ruột bà nội tôi. Hiện nay em trai của Nguyên lại ở gần nhà o Mỹ con gái ông Thiều.
Trời mưa to, xe chạy đến Hà Tĩnh, Nguyên đưa tôi đến gặp o Mỹ. Anh em có cả Nguyễn Quang Lập cùng ra Hà Nội thì ngồi uống chè xanh bên nhà Bình em trai Nguyên.
O 70 tuổi, cháu 75 giờ mới gặp nhau. Cuộc đời kỳ vậy đó. Hữu duyên thiên lý năng tương ngộ. Đành chịu vội vã, không ngồi lâu hơn được. Sẽ có chuyến đi khác về Hà Tĩnh lâu hơn.
Chợt nhớ những lần tôi về Huế thăm bà nội khi bà còn sống tôi hay nghêu ngao hát đi mô rồi cũng nhớ về Hà Tĩnh là bà nội tôi rớm nước mắt. Từ khi theo chồng về Huế cho đến lúc trăm tuổi (bà thọ 100 tuổi theo nghĩa đen) bà chưa hề về được Hà Tĩnh.
Tôi thật hạnh phúc, mấy ai trong bốn ngày được nén chặt sáu sự kiện đặc biệt ấn tượng như tôi. Với thiên nhiên đất nước, với bạn bè thân thiết rồi với cả người ruột thịt của mình.
Rộn ràng câu chuyên cũ
Trực Đức ba bốn mốt (F341) Kim Dục ba hai lăm (F325)
Đức Định Trọng bạn văn
Ngọ Ngời đều bạn lính
Cố hương và thân quyến
Đi đâu cũng hẹn về
GẶP BẠN Ở QUÊ NHÀ Hoàng Kim
Về Quê Choa gặp bọ Nguyễn Quang Lập tôi hỏi: Gia đình đều khỏe chứ? Lập và Nguyễn Quang Vinh có viết gì mới? “Sài Gòn giải phóng tôi” có đăng ở đâu không?. Bạn nói : Gia đình khỏe. “Sân khấu ngoài trời của Nguyễn Quang Vinh” là bài mới nhất. “Sài Gòn giải phóng tôi” có đăng ở người Lao động nhưng chỉnh sửa tựa đề. Mình nay viết ít hơn. Tôi đùa: Bạn buông bỏ bớt. Chúc mừng bọ Lập bạn bây giờ chỉ lắng đọng những điều tâm đắc; xem tiếp Gặp bạn ở quê nhà
Đâu phải bây giờ ta mới quý thời gian
Mỗi ngày đi qua
Mỗi tháng đi qua
Mỗi năm đi qua
Thấm thoắt thời gian
Nhìn sự vật đổi thay ta biết rõ
Mái tóc Thầy ta đã bạc đi già nữa
Hàng trăm bạn bè thuở ấy đã đi xa
Ta lại về đây với mái trường xưa
Thân thiết quá nhưng sao hồi hộp thế
Trăm khuôn mặt trông vừa quen vừa lạ
Ánh mắt chào đọng sáng những niềm vui
Ta chỉ là hạt cát nhỏ nhoi
Trong trùng điệp triệu người lên tuyến lửa
Giá độc lập giờ đây thêm hiểu rõ
Thắng giặc rồi càng biết quý thời gian
Đất nước ba mươi năm chiến đấu gian nan
Mỗi tấc đất đều đậm đà nghĩa lớn
Bao xương máu cho tự do toàn vẹn
Bao đồng bào, đồng chí đã hi sinh.
Ta dâng cho Tổ Quốc tuổi thanh xuân
Không tiếc sức cho cuối cùng trận thắng
Xếp bút nghiên để đi cầm khẩu súng
Càng tự hào làm người lính tiên phong
Nay trở về khi giặc đã quét xong
Trách nhiệm trao tay tiếp cầm ngọn bút
Nâng cuốn sách lòng bồi hồi cảm xúc
Ta hiểu những gì ta phải gắng công
Trận thắng hôm qua bạn góp máu hồng
Lớp học hôm nay bạn không trở lại
Trách nhiệm trong mình nhân lên gấp bội
Đồng đội ơi tôi học cả phần anh.
Biết ơn thầy cô giáo dịu hiền
Bằng khích lệ động viên lòng vượt khó
Trăm gian nan buổi ban đầu bở ngỡ
Có bạn thầy càng bền chí vươn lên
Trước mỗi khó khăn có bạn luôn bên
Như đồng đội trong chiến hào chia lửa
Ôi thân thiết những bàn tay tập thể
Ta nhủ lòng cần xứng đáng hơn
Đâu phải bây giờ ta mới quý thời gian
Hiểu mất mát, biết tự hào phải cố
Trận tuyến mới nguyện xứng là chiến sĩ
Thiêng liêng lời thề, vững một niềm tin.
Minh triết là yêu thương Cuối dòng sông là biển
Niềm tin thắp lên nghị lực
Yêu thương mở cửa thiên đường.
“Hãy luôn luôn hạnh phúc và sung sướng” Lev Tonstoy khuyên chúng ta hãy tuân theo quy luật của sự chí thiện và luôn nhớ câu cách ngôn cổ của người Do Thái: “Linh hồn của một người là ngọn đèn của Thượng đế“ … biết noi theo gương người Thầy lớn để thắp lên ngọn đèn trí tuệ của chính mình.
NGHỊ LỰC VÀƠN THẦY
Hoàng Kim kính tặng thầyMai Văn Quyền và quý Thầy Cô
Cha ngày xưa nuôi con đi học.
Một nắng hai sương trên những luống cày,
Trán tư lự, cha thường suy nghĩ,
Phải dạy con mình như thế nào đây?
Cha mất sớm, bom thù rung mặt đất,
Cái chết giằng cha ra khỏi tay con,
Mắt cha lắng bao niềm ao ước,
Vẫn lo cho con đến phút cuối cùng.
Giặc giết cha, cha chưa kịp thấy,
Tương lai con đi, sự nghiệp con làm.
Cha có biết, luống cày cha bỏ dỡ,
Cha ngã xuống rồi trao lại tay con.
Trên luống cày này, đường cày con vững.
Bởi có dáng Thầy thay bóng cha xưa.
Hiểu mảnh đất máu đào cha nhuộm đỏ.
Thôi thúc tim con học tập phút giờ .
Sắn đâu rồng leo quấn quýt thân
Ngô trồng xen đậu, lúa khoai chăm
Ngày vui đồng ruộng, đêm đọc sách
Mưa nắng an nhiên học kiệm cần.
NHỚ MIỀN ĐÔNG Mảnh đất này lắm máu xương…
Giữa ngày vui nhớ miền Đông
Nôn nao lòng lại giục lòng nhớ thương
Chân đi muôn dặm nẻo đường
Phải đâu cứ đất quê hương mới là
Đêm nằm nghe gió thoảng qua
Nồng thơm hương lúa, đậm đà tình quê
Chợt dưng lòng lại gọi về
Vùng quê xa với gió hè miền Đông
Vục đầu uống ngụm nước trong
Nhớ sao Vàm Cỏ ngọt dòng sông xanh
Nhớ từ xóm Giữa xa em
Nhớ lên Bù Đốp, Lộc Ninh, xóm Chùa
Xa em từ bấy đến chừ
Một vầng trăng sáng, xẽ chia đôi miền
Em về Châu Đốc, Long Xuyên
Anh lên Srêpốc với niềm nhớ thương
Nằm đêm lưng chẳng tới giường
Nghe chao cánh võng giữa rừng đêm khuya
Chăm chăm theo nét bản đồ
Cùng anh, cùng bạn tiến vô Sài Gòn
Giữa ngày vui nhớ miền Đông
Nhớ em, nhớ bạn, thuỷ chung vẹn toàn
Phải vì vất vả gian nan
Của bao năm đặm nhớ thương đến rày …
Non sông những tháng năm này
Lọc muôn sắc đỏ cho ngày hội vui
Nhớ em trong dạ bùi ngùi …
Trông trời hoa, nhớ đất trời miền Đông.
HƯNG LỘC NÔI YÊU THƯƠNG
Ôi quê hương thân thiết tự bao giờ
Mỗi bước đi xa càng thêm yêu Tổ Quốc
Nhớ quê nhà nửa đêm ta tỉnh thức
Ngóng phương trời vợi vợi nhớ mênh mông
Biết ơn quê nghèo cắt rốn chôn rau
Nơi mẹ cha xưa suốt đời lam lũ
Cha giặc giết luống cày còn bỏ dỡ
Sự nghiệp này trao lại tay con
Biết ơn anh tần tảo sớm hôm
Năm năm học mỗi ngày cơm một bữa
Bắt ốc mò cua bền gan vững chí
Nhắc thù nhà nợ nước cho em.
Sống giữa lòng dân những tháng những ngày
Anh chị góp công, bạn thầy giúp sức
Đêm trăn trở ngọn đèn khuya tỉnh thức
Nhớ một thời thơ ấu gian nan …
Biết ơn em người bạn gái thủy chung
Thương cha mẹ quý rể nghèo vẫn gả
Em gánh vác mọi việc nhà vất vả
Dành cho anh nghiên cứu được nhiều hơn
Biết ơn trại nhà mảnh đất yêu thương
Nơi suốt đời ta nghĩa tình gắn bó
Mảnh đất thiêng chim phượng hoàng làm tổ
Lúa ngô sắn khoai hoa qủa dâng đời
HOA ĐẤT CỦA QUÊ HƯƠNG
Đất nặng ân tình đất nhớ thương
Ta làm hoa đất của quê hương
Để mai mưa nắng con đi học
Lưu dấu chân trần với nước non.
NĂM THÁNG Ở TRỜI ÂU
Hoàng Kim
Đi giữa Praha rực rỡ nắng vàng
Gió bớt thổi nên lòng người bớt lạnh
Phố xá nguy nga, nhịp đời hối hả
Gợi lòng ta uẩn khúc những suy tư
*
Tháng năm là tháng của hoa
Anh đi dạo giữa bao la đất trời
Nghe lòng thư thái thảnh thơi
Ngắm ai từng cặp trao lời yêu thương
Hoa xuân bừng nở kháp đường
Công viên ngợp giữa một rừng đầy hoa
Bên dòng sông nhỏ quanh co
Bạch dương rọi nắng lơ thơ liễu mềm
Anh đi mỗi bước bình yên
Bùi ngùi lại nhớ thương em ở nhà …
VÒNG QUA TÂY BÁN CẦU Hoàng Kim
Khi chiều hôm nắng tắt ở chân trời
Tạm ngưng học, tắm rồi em hãy dạo
Bước khoan thai nhận hương trời chiều tối
Nghĩ suy về năm tháng đã đi qua
Em đã xa cái tuổi học trò
Nhưng việc học có bao giớ là muộn?
Nấc thang học càng vươn cao càng muốn
Bao cuộc đời nhờ học để thành công
Nhớ nghe em những năm tháng không quên
Năm năm học mỗi ngày cơm một bữa
Đêm tỉnh thức đói cồn cào trong dạ
Vẫn gan vàng, dạ sắt, lòng son
Nhớ ngày cha ngã xuống vì bom
Tấm áo máu suốt đời ta nhớ mãi
Trong thương đau nhân quyết tâm gấp bội
Phải làm gì để trả mối thù sâu.
Nhớ ngọn đèn chong giữa canh thâu
Những đêm lạnh của trời Hà Bắc
“Thắp đèn lên đi em!” thơ của thời đi học
Xốn xang lòng đã mấy chục năm qua
Ôi vầng trăng, vầng trăng quê ta
Và ngôi sao Mai đã thành đốm lửa
Một giọt máu tim ta treo giữa trời nhắc nhở
Em bên Người năm tháng lớn khôn lên
Nhớ những mùa chiến dịch thức bao đêm
Thèm một bữa cơm rau và giấc ngủ
Sau trận đánh lại miệt mài cuốn vở
Tin có ngày trở lại mái trường yêu
Bao bạn bè của năm tháng không quên
Nay vĩnh viễn nằm sâu trong lòng đất
Về thăm quê cũng người còn, người mất
Bài học trường đời chắp nối bấy năm qua
Nay em như chim trời bay cao, bay xa
Điều kiện học khác xưa, một phòng riêng ngọai quốc
Những tháng học này là niềm mơ ước
Em cần miệt mài tranh thủ thời gian
Dẫu mỗi ngày hơn tám tiếng học căng
Ngôn ngữ mới buổi đầu chưa hiểu kịp
Em hãy học dẫu đêm về có mệt
Mỗi ngày này là vốn quý nghe em!
Chốn phồn hoa bao cám dỗ thấp hèn
Bao thèm muốn khiến người ta lùn xuống
Những dễ dãi khiến lòng người dao động
Em hãy cầm lòng bền chí học chăm.
ĐI ĐỂ HIỂU QUÊ HƯƠNG Hoàng Kim
Tạm biệt Oregon !
Tạm biệt Obregon California !
Cánh bay đưa ta về CIMMYT
Bầu trời xanh bát ngát
Lững lờ mây trắng bay
Những ngọn núi cao nhấp nhô
Những dòng sông dài uốn khúc Hồ lớn Ciudad Obregon
ba tỷ khối nước
Nở xòe như chùm pháo bông
Những cánh đồng mênh mông
Thành trăm hình thù dưới làn mây bạc
Con đường dài đưa ta đi
Suốt dọc từ Nam chí Bắc
Thành sợi chỉ màu chạy mút tầm xa…
Ơi vòm trời xanh bao la
Gọi lòng ta nhớ về Tổ Quốc
Ôi Việt Nam, Việt Nam
Một vùng nhớ trong lòng ta tỉnh thức
Đi khắp quê người để hiểu đất quê hương.
Lưu bút Norman E. Borlaug gửi Hoàng Kim ngày 17 tháng 7 năm 1989 từ CIMMYT (hình) sau khi tôi đã về Việt Nam. Bài học phúc hậu, minh triết, tân tâm của gương sáng người Thầy, đã theo tôi suốt đời, tỏa sáng nhân cách, trí tuệ.
Chuyện Bài học tự thắng mình trong chùm bài viết Đi như một dòng sôngChâu Mỹ chuyện không quên.nối Con đường di sản LewisClark . Đó là sự tiếp nối Làng Minh Lệ quê tôi của các ghi chú nhỏ (Notes) Linh Giang Đình Minh Lệ; Đá Đứng chốn sông thiêng; Nguồn Son nối Phong NhaĐất Mẹ vùng di sản. Tôi xa quê Quảng Bình từ nhỏ. Quê hương nơi sinh thành là bài học quý cho bất cứ ai lớn nổi thành người, nhưng tôi vì hoàn cảnh lưu lạc xa xứ nên hiểu quê hương có giới hạn, mà ấn tượng lắng đọng sâu sắc nhất là Tổ quốc Quê hương đất nước con người, trãi mười hai bến nước của vận mệnh chiếc lá trôi dạt, đi để hiểu quê hương. Làng Minh Lệ quê tôi là bài học KHAI TÂM đầu đời là của cha mẹ và thầy giáo già mù nơi ngôi nhà tuổi thơ bến quê, với sự chỉ dạy tiếp theo của anh hai Hoàng Ngọc Dộ, chị năm Hoàng Thị Huyền đã thay cha mẹ mất để nuôi em dìu dắt cưu mang em, với thầy Nguyễn Khoa Tịnh khóc trên bục giảng cùng quý thầy bạn và người thân thắp lên ngọn lửa. Bài học của bến nước này là KHAI TRÍ. Chùm ảnh bài này thắp sáng ước mơ. .
LỜI THẦY DẶNTHUNG DUNG Hoàng Kim
Việc chính đời người chỉ ít thôi.
Chuyên tâm đừng bận chuyện trời ơi.
Phúc hậu suốt đời làm việc thiện.
Di sản muôn năm mãi sáng ngời
Biết đủ thời nhàn sống thảnh thơi
Con em và cháu vững tay rồi
An nhàn vô sự là tiên đấy
Minh triết mỗi ngày dạy học chơi.
Bộ Trưởng Nguyễn Ngọc Trìu đến Trung tâm Hưng Lộc năm 1987 thăm thành tựu tiến bộ kỹ thuật “Trồng ngô lai xen đậu ở vùng Đông Nam Bộ” và mô hình “Nghiên cứu phát triển đậu rồng ở các tỉnh phía Nam” (Nguồn: Nhớ cụ Nguyễn Ngọc Trìu, bài và ảnh Hoàng Kim)
Chào mừng quý Thầy Cô và Các Bạn 30 năm ngày ra Trường. Ảnh Họp mặt Kỷ niệm 30 năm ngày ra Trường, Khóa 2 Trồng Trọt, Chăn nuôi, Kinh tế, Lâm Nghiệp, Thủy Sản, Cơ Khí Trường Đại Học Nông Lâm TP Hồ Chí Minh, năm 2010 (Nguồn: Thầy bạn trong đời tôi, Bài và ảnh Hoàng Kim 2010)
BÀI HỌC TỰ THẮNG MÌNH Hoàng Kim
Ngày mỗi ngày phải tự thắng mình
Trận chiến mới làm Thầy nghề nông chiến sĩ
Ngày mỗi ngày cần ghi đều nhật ký
Tự thắng mình là bài học đầu tiên !
Có điện lung linh suốt đêm
Không quên vầng trăng ngọn lửa
Ngày dẫu miệt mài
Đêm về phải cố
Khắc sâu lời nguyền xưa
“Không vì danh lợi đua chen
Công Cha nghĩa Me quyết rèn bản thân ”
Môhamet (Muhammad) và đạo Hồi cần sự hiểu biết đúng vì số tín đồ theo đạo Hồi trên thế giới hiện nay khá lớn với trên 1,57 tỷ người, chiếm một phần tư dân số toàn thế giới , đứng thứ hai chỉ sau Kito giáo. Cộng đồng Hồi giáo chiếm 25% tại Nam Á, 20% ở Trung Đông, 15% ở Châu Phi, và 13% ở Indonesia. Người theo đạo Hồi cũng có ở châu Âu, Trung Quốc, Nga và châu Mỹ nhưng tỷ lệ thấp hơn. Đạo Hồi chủ yếu có 2 dòng Sunni (75–90%) và Shia (20-10%). Nhà tiên tri Muhammad (phiên âm tiếng Việt đọc là Môhamet), sinh ngày 2 tháng 5, sống vào khoảng năm 570 – 632, được những tín đồ Hồi giáo Islam toàn cầu gọi là “sứ giả của Thượng Đế” và tin là vị ngôn sứ Allah cuối cùng mà Thiên Chúa gửi xuống để dẫn dắt nhân loại.
Tôi tóm tắt câu chuyện Hồi giáo và nhà tiên tri Muhammad giữa hai vùng tối sáng. Dưới đây, tôi định mời bạn xem kèm video Prophet Muhammad (PBUH) Complete life story in English của BBC để hiểu thêm về nhà tiên tri Muhammad nhưng dường như tôi đã không may mắn. Cõi nhân gian bé tí nhưng hiểu biết đúng không dễ vì chúng ta nhìn qua nhiều lăng kính khác và nhiều ảo ảnh khúc xạ làm ta ngộ nhận lầm tưởng. Sự khôn ngoan là bớt nói hồ đồ và biết lắng nghe.
Nhà tiên tri Muhammad nói với chúng ta rằng ông chỉ là một người bình thường được may mắn làm sứ giả của Thượng đế để tiếp nhận và trao lại cho con người lời nhắn đó mà hậu thế gọi là Kinh Qu’ran
Quá trình đến với châu Phi, sang Trung Đông, Âu Mỹ và Ấn Độ, tôi được tiếp xúc với nhiều nguồn văn hóa, mới thấm thía hiểu tự do và cực đoan, thông suốt và vướng mắc, vô thần và đức tin, quả trứng nở ra con gà hay con gà đẻ ra quả trứng. Hành trình triết học là một chuỗi chiêm nghiệm để hiểu biết minh triết và tìm về tự thân. Tôi đã chuyên chú học và viết CNM365 suốt 5 năm qua (2012-2016) cùng với sự liên hệ mật thiết với Wikipedia, nay đúc kết thông tin này cho mình và hiến tặng bạn đọc. Chi tiết hơn mời bạn đọc tại https://hoangkimlong.wordpress.com/…/chao-ngay-moi-2-thang…/.
“Ấn tượng Obama” câu chuyện cũ mà tôi muốn nhắc lại đó là câu nói “tôn trọng mọi tín ngưỡng”. Obama vững tin vào tương lai của nước Mỹ. Dẫu vậy, một linh cảm mà tầm nhìn Obama đã thấy trước một bức tranh tối tương lai thế giới đầy lo âu hơn. Tôi nhớ lại thông điệp sau cùng của Obama cuối năm 2016: “Tôi muốn kết luận lại bài diễn văn của mình bằng cách nói rằng tôi thừa nhận lịch sử đang kể một câu chuyện rất khác câu chuyện tôi nói ngày hôm nay. Chúng ta đã chọn một cái nhìn lịch sử đen tối hơn và đầy hoài nghi hơn. (Let me conclude by saying that I recognize history tells a different story than the one that I’ve talked about here today. There’s a much darker and more cynical view of history that we can adopt).
Một phần trong bức tranh thế giới hôm nay là Hồi giáo và nhà tiên tri Muhammad.
HỒI GIÁO
Sự ra đời Đạo Hồi có từ thế kỷ 7 tại bán đảo Ả Rập, do nhà tiên tri Muhammad là vị sứ giả Thượng đế nhận được mặc khải cuối cùng Kinh Koran của Allah Đấng Tối Cao, truyền cho con người qua thiên thần Jibrael. Islam nghĩa gốc Hồi giáo là “vâng mệnh, quy phục Thượng Đế” và Muslim trong tiếng Ả Rập là chỉ người theo đạo Islam.
Xuất xứ Hồi giáo từ dân tộc Hồi Hột là một nước láng giềng phương bắc của Trung Quốc Dân tộc Hồi Hột lãnh thổ lúc rộng lớn nhất vào khoảng năm 616 đến 840, vùng phân bố kéo dài từ đông Mãn Châu đến tây Trung Á. Tài liệu xưa nhất dùng danh từ “Hồi Hột” là Liêu Sử soạn vào thế kỷ 12. Dân tộc Hồi Hột đã giúp nhà Đường dẹp loạn An Lộc Sơn. Đến thời Nguyên (1260 – 1368), dân tộc Hồi Hột chuyển đổi thành “người Hồi” để chỉ người Trung Á, bất luận theo tín ngưỡng nào. Đến thời Minh (1368 – 1644), cụm từ “người Hồi” dần đổi nghĩa để chỉ những người theo đạo Islam. Tại Trung Quốc từ thời Nguyên, đã có cụm từ “Đại Thực giáo”, “đạo A-lạp-bá”, “Thanh Chân giáo” trong nhiều từ điển tiếng Hán và dùng phổ biến tại các thánh đường Islam quán ăn, nhà ăn. Ngày nay tại Trung Quốc người ta cũng thường gọi Islam theo phiên âm là Y Tư Lan giáo. Ở Việt Nam người dân quen dùng từ Hồi giáo hoặc Đạo Hồi.
Giáo lý căn bản của Hồi giáo tại duy nhất một quyển kinh Koran, gồm có 114 chương, 6236 tiết. Đối với các tín đồ Hồi giáo, kinh Koran là một vật linh thiêng, vì đó chính là lời phán của Allah Đấng Toàn Năng. Người Hồi giáo tin tưởng các vị sứ giả đến trước sứ giả Muhammad, kể từ Adam qua Noah, Abraham, Moise, đến Jesus. Người Hồi giáo cũng tin tưởng Cựu ước và Tân ước là kinh sách của Allah nhưng họ không thi hành theo vì sự “lệch lạc” do người Do Thái giáo và Thiên Chúa giáo tạo ra và thiên kinh Qur’an được Allah mặc khải xuống để điều chỉnh lại những gì đã sai trái ở hai cuốn kinh sách nói trên. Người Hồi giáo cũng kính trọng đức Jesus là một sứ giả rất được kính mến của Allah, nhưng họ không tin Jesus là con của Thiên Chúa mà Jesus chỉ là một con người, một sứ giả như mọi sứ giả khác vì theo quan điểm của Hồi giáo thì Thiên Chúa không có con, như Kinh Koran đã phán “Allah là Đấng Tạo Thiên Lập Địa! Làm thế nào Ngài có con khi Ngài không hề có người bạn đường? Chính Ngài là Đấng đã sáng tạo và thông hiểu tất cả mọi vật.” (trích 6:101). Người Hồi giáo không chấp nhận tội tổ tông, việc làm của Adam và Eva không là nguồn gốc tội lỗi của loài người. Không một ai có quyền rửa tội cho một ai khác, ngoại trừ Allah. Sự khác nhau giữa Kinh Cựu Ước, Kinh Tân Ước và Kinh Koran căn bản như sau: Kinh Cựu Ước: ‘Thiên Chúa sáng tạo con người theo hình ảnh mình’ (sách Sáng Thế 1:27). Kinh Tân Ước: ‘Ta và Cha ta là một’ (Tân Ước Gioan 10:30). Kinh Koran: ‘Ngài là Đấng Duy Nhất. Allah Đấng Độc Lập và Cứu Rỗi. Ngài chẳng sinh ra ai và cũng chẳng ai sinh ra Ngài. Không một ai đồng đẳng với Ngài’. (Kinh Koran 112: 1-4).
Đạo Hồi kinh Koran liệt kê mười điều tâm nguyện
Chỉ tôn thờ một Thiên Chúa (tiếng Á Rập là Allah).
Vinh danh và kính trọng cha mẹ.
Tôn trọng quyền của người khác.
Hãy bố thí rộng rãi cho người nghèo.
Cấm giết người, ngoại trừ trường hợp đặc biệt (*).
Cấm ngoại tình.
Hãy bảo vệ và chu cấp trẻ mồ côi.
Hãy cư xử công bằng với mọi người.
Hãy trong sạch trong tình cảm và tinh thần.
Hãy khiêm tốn
(*) Hai trường hợp đặc biệt được giết người mà không bị trọng tội là:
1) Trong khi kháng cự hoặc chiến đấu chống lại những kẻ lùng giết người đạo mình nhằm cưỡng bách bỏ đạo. Nhưng nếu chiến thắng, phải noi gương thiên sứ Muhammad, tha thứ và đối xử nhân đạo với phần đông kẻ bại trận.
2) Giết những tên sát nhân để trừ hại cho dân lành.
Năm trụ cột căn bản của đạo Hồi
1) Tuyên đọc câu Kalimah Sahadah: Ash Ha Du Allah Ila Ha Il Lallah Wa Ash ha du an na Muhammader rosu Lullah, có nghĩa Tôi công nhận Allah là thượng đế duy nhất và ngoài ra không có ai khác cả và tôi công nhận Muhammad là vị sứ giả cuối cùng của Ngài
2) Cầu nguyện ngày năm lần: Buổi bình minh, trưa, xế trưa, buổi hoàng hôn và tối.
3) Bố thí.
4) Nhịn chay tháng Ramadan.
5) Hành hương vê Mecca.
Tín đồ Hồi giáo có chín luật lệ
1) Một lần trong đời, họ phải hành hương về thánh địa Mecca, nhưng với điều kiện họ không vay mượn hay xin phí tổn. Trước khi đi, họ phải lo cho gia đình vợ con đầy đủ những nhu cầu cần thiết trong thời gian họ vắng mặt hành hương.
2) Nghiêm cấm ăn máu, thịt con vật đã chết trước khi được cắt tiết theo nghi thức; không được ăn thịt lợn vì lợn là con vật ô uế.
3) Nghiêm cấm uống rượu và các thức uống lên men.
4) Nghiêm cấm cờ bạc.
5) Nghiêm cấm gian dâm và trai gái quan hệ xác thịt trước khi cưới hỏi.
6) Nghiêm cấm ăn những con vật ăn thịt sống hay ăn tạp (như chó, mèo, chuột, v.v.).
7) Người Hồi giáo chỉ được ăn thịt đã được giết mổ theo nghi thức của đạo Hồi. Tuy nhiên, trong trường hợp tuyệt đối không có gì ăn, họ được ăn mọi thứ để duy trì sự sống.
8) Hàng năm phải thực hiện tháng ăn chay Ramadan để tưởng nhớ và biết thương xót người nghèo. Tháng này tính theo lịch Mặt Trăng. Trong tháng này, khi còn ánh sáng Mặt Trời, họ không được ăn và uống, đến đêm thì mới ăn. Cũng trong tháng này, con người phải tha thứ và sám hối, vợ chồng không được gần nhau vào ban ngày nhưng ban đêm vẫn có thể ân ái với nhau. Trẻ em và phụ nữ có mang không phải thực hiện Ramadan.
9) Hồi giáo nghiêm cấm kỳ thị chủng tộc và tôn giáo, tín đồ Hồi giáo không được phép chỉ trích cũng như phán xét người khác. Đó là việc của Allah Đấng Toàn Năng
Đạo thường hằng trong vũ trụ. Theo quan điểm Hồi giáo, đạo của họ là đạo thường hằng trong vũ trụ, do Thượng Đế tạo ra, và vì Thượng Đế vốn bất sinh bất diệt nên đạo của Ngài cũng bất sinh bất diệt; còn Muhammad đơn thuần chỉ là một người “thuật nhi bất tác”, thuật lại cho mọi người những mặc khải của Thượng Đế mà thôi.
Con người đầu tiên Adam do Thượng Đế tạo ra là tín đồ Hồi giáo đầu tiên, và thuở hồng hoang, khắp đất trời là một vương quốc Hồi giáo. Không chỉ người mà thôi, mà tất cả muông thú, cỏ cây đều tuân theo Hồi giáo cả. Adam và loài người được kiến tạo là để thay mặt Thượng Đế cai quản các loài thảo cầm ở nhân gian. Do đẳng cấp của loài người cao và tự do ý chí nên dẫn đến lầm lạc rời bỏ Thượng Đế, và xa dần chính đạo. Khi Adam, con người đầu tiên lìa trần, con cháu ông thiếu sự chỉ dạy nên lầm lạc đi vào đường tối.
Vì vậy Thượng Đế đã gửi xuống nhân gian những vị Thiên Sứ để nhắc lại Thiên Đạo, đưa loài người về đúng nẻo ngay. Trước Muhammad, đã có nhiều nhà tiên tri giảng lời mặc khải ở trần thế, trong đó có Noah, Abraham, Moses, David và Jesus … Tuy nhiên, do loài người chưa tỉnh ngộ và do sự tự cao, tự đại của con người, mà không theo chính đạo.
Muhammad là vị Thiên Sứ hoàn hảo nhất và là vị Thiên Sứ cuối cùng. Bất cứ ai dám xưng Thiên Sứ sau Muhammad đều là kẻ tà giáo. Abraham (Ibrohim) cử xuống cho Do Thái Giáo và Giêsu (Ysa) cử xuống cho Kitô giáo, đều có vị trí Thiên Sứ trong Hồi giáo. Đấng Toàn Năng Allah mà ba tôn giáo này thờ phượng chỉ là một. Người Do Thái giáo và Thiên Chúa giáo cũng được tín đồ Hồi giáo tương đối coi trọng và gọi là Giáo Dân Thánh Thư (People of The Book). Kinh Thánh cũng là sách thiêng trong Hồi giáo, nhưng Kinh Koran là đầy đủ và hoàn thiện nhất.
NHÀ TIÊN TRI MUHAMMAD
Muhammad được sinh vào khoảng năm 570 tại Mecca (Makkah) và qua đời ngày 8 tháng 6 năm 632 tại Medina (Madinah). Hai thành phố Mecca và Medina thuộc về miền tây của Ả Rập Saudi ngày nay. Muhammad có nghĩa là “người được ca ngợi” trong tiếng Ả Rập. Tín đồ Islam khắp mọi nơi thế giới thường gọi ông là Nabi (al-nabi,النبي) “sứ giả (của Thượng Đế)”, Rasul-Allah (رسول الله ) hoặc Rasul có nghĩa là “thiên sứ của Thượng Đế”.
Một số tự điển lớn Anh Pháp dùng định nghĩa Prophet/Prophète “Sứ giả của Thiên Chúa” và giải nghĩa thêm “Muhammad, người lập ra đạo Islam”. Các tín đồ Hồi giáo thường chúc tụng tiếng Anh là “Sall- Allahu alayhi wa salam” Peace and Benediction Upon Him”, viết tắt là PBUH, hoặc tiếng Pháp là “Paix et Bénédiction Sur Lui”, viết tắt là PBSL, tiếng Việt là ‘Cầu xin Allah ban ân phước và sự bình an cho ngài’, viết tắt là “(saw)” hay “(saas)”. Trong bản dịch tác phẩm văn học truyện Nghìn lẻ một đêm sang tiếng Việt và trên báo chí, ngôn ngữ tiếng Việt thông dụng thì nhà tiên tri Muhammad thường được gọi là Đấng tiên tri, Thánh Mô-ha-met hoặc Giáo chủ Mô-ha-met.
Nhà tiên tri Muhammad sinh ngày 12 tháng 3 âm lịch Ả Rập năm “Con Voi”. Năm ấy thống đốc vùng Yemen vào chiếm Mecca, trong đoàn quân có con voi chiến rất to, nên người ta gọi là năm Con Voi mà theo các sử gia ngày nay khoảng năm 569 – 571, số đông coi là năm 570. Thánh Muhammad là con đầu lòng của ông Abd-Allah và bà Aminah. Người Trung Đông và Ấn-Âu vốn có truyền thống lấy tên những người mình quý mến đặt cho con, nên tên thánh Muhammad rất thông dụng ngày nay.
Nhà tiên tri Muhammad không được biết mặt cha vì cha ông đã mất trên chuyến đi buôn xa vài tuần trước khi ông ra đời. Mẹ con ông từ đó được ông nội ông cấp dưỡng. Mẹ ông là người có học vấn và có sáng tác một số bài thơ, vẫn còn giữ được đến ngày nay. Tiếc thay, bà qua đời một cách đột ngột lúc ông lên sáu. Ông được ông nội rước về nuôi. Ông nội ông tuổi đã cao, nên ông cũng chỉ ở được với ông hai năm, sau đó được nuôi nấng và dạy dỗ bởi người bác là Abu Talib là người thừa kế chức quản lý đền Al Haram.
Nhà tiên tri Muhammad lớn lên có tiếng là người đẹp trai và hào hiệp. Ông rất trọng tín nghĩa lại gia nhập nhóm nghĩa hiệp ở Mecca nhiều lần bênh vực những người cô quả bị cường hào ác bá ức hiếp nên được tặng ngoại hiệu là Al-Amin (người đáng tin cậy). Ông theo nghề buôn bán và không biết đọc biết viết như số đông người Mecca thời bấy giờ. Gặp năm đói kém, kinh tế thành Mecca bị suy thoái. Bác ông, ông Abu Talib mới đề nghị ông làm việc cho một goá phụ giàu có là bà Khadija, để quản lý cho bà các chuyến buôn hàng đường xa. Sau một thời gian làm việc cho bà Khadija, ông thành hôn với bà năm ông 25 tuổi. Phần nhiều các tài liệu nói rằng lúc ấy bà Khadija tuổi đã 40, nhưng theo sách của Baladhuri thì lúc ấy bà chỉ mới 28. Tất cả tài liệu đều nói rằng sau đó hai người sống với nhau hạnh phúc đến lúc bà Khadija qua đời, khoảng 24 năm sau. Bà Khadija trong khoảng 10 năm tiếp theo, đã sinh cho ông 7 người con, 3 trai 4 gái. Bé trai đầu tên là Qasim chỉ nuôi được đến lúc vừa mới biết đi. Những người sau mới nuôi được đến lúc trưởng thành, nổi tiếng nhất là con gái út, tên là Fatima.
Nhà tiên tri Muhammad lúc tuổi gần 40, khi cuộc sống đã tạm an ổn, thường hay đến động Hira núi Ánh Sáng ở ngoại ô Mecca tu khổ hạnh theo lối tham thiền nhập định. Nhiều khi ông ở đấy mấy ngày liền và vợ ông phải cho người mang nước uống và thức ăn đến cho ông. Lúc ông 40 tuổi, vào một đêm cuối tháng 9 âm lịch Ả Rập (tháng Ramadan), tại động Hira, ông kể rằng ông chợt thấy một vầng sáng lạ hiện ra và nói “Ta là thiên thần Gabriel, được Thiên Chúa phái đến đây để báo cho anh được biết, anh được chọn làm sứ giả của Ngài”. Thiên thần dạy ông tẩy rửa theo nghi thức, và sau đó đưa cho ông một tấm lụa dài có thêu chữ bảo ông đọc. Ông trả lời rằng: Tôi không biết đọc. Thiên thần mới ôm siết lấy ông và nói: “Hãy đọc, nhân danh Chúa của ngươi, Đấng đã tạo ngươi từ một hòn máu đặc…” Ông đọc theo sau đó.
Động đá Hira ở Mecca là nơi mà thánh Muhammad đã nhận được kinh Koran theo các học giả Islam. Thiên thần Gabriel sau lần gặp đầu tiên đã tiếp tục đến với nhà tiên tri Muhammad nhiều lần với những điềm lành, và tiếp tục mang đến thêm những lời kinh bảo ông học thuộc. Những lời kinh Koran ấy có thứ tự trình bày ngược với thứ tự thời gian mà thiên thần Gabriel mang đến. Câu đầu của Koran, “Hãy đọc, nhân danh Chúa của ngươi…” sau trở thành câu 1 của chương 96.
Nhà tiên tri Muhammad sau đó bắt đầu truyền đạo Islam. Những giáo lý cơ bản như đã được tóm tắt ở phần trên. Người tín đồ đầu tiên là vợ ông, bà Khadija. Kế đến là người nô lệ vừa được ông trả tự do tên là Zaid. Rồi ông làm một buổi tiệc mời thân bằng quyến thuộc đến nhà, và giới thiệu về Islam. Sau buổi tiệc đó, con của ông Abu Talib, tuyên bố theo đạo. Kế đến là người bạn chí thân của ông, ông Abu Bakar, một doanh nhân giàu có, cũng tuyên bố theo đạo và lập tức trả tự do ngay cho 8 người nô lệ của ông. Ông cũng truyền đạo rất tích cực và ông Othman rể của nhà tiên tri Muhammad cũng thuận theo.
Khoảng năm 613, một hôm, theo tập quán cổ truyền khi có việc hệ trọng, nhà tiên tri Muhammad đã kêu gọi mọi người quy tụ trên đồi Safa ở Mecca. Ông bắt đầu bằng câu hỏi: Mọi người có tin không nếu tôi nói rằng phía sau ngọn đồi này đang có một đoàn quân đang hạ trại để chuẩn bị tấn công chúng ta ?. Người ta trả lời rằng: Ông chưa hề nói dối, dĩ nhiên ông nói gì ai cũng sẽ tin. Ông mới bắt đầu rằng: Thiên Chúa đã sai phái tôi đến cảnh cáo mọi người, và ai không nghe tôi hãy coi chừng cơn thịnh nộ của Ngài. và tiếp tục bài giảng. Từ đó, ông thường xuyên giảng đạo trước công chúng.
Quả như lời ông tiên tri, vì giáo điều Islam ngược lại với tín ngưỡng và lợi tức kinh tế của thành Mecca giảm sút sự dâng hương cúng tế nên một số người của dòng Qureysh bắt đầu có phản ứng mạnh để ngăn chống sự phát triển của Islam. Họ thương lượng và tìm nhiều biện pháp để ông chấm dứt truyền đạo. Họ châm biếm, chế nhạo, chửi rủa và ném đá khi ông gảng đạo. Họ chặn các bộ lạc từ xa đến hành hương và dặn đừng đến nghe ông. Đối với những người từ xa đến Mecca làm việc, thường là nô lệ thì họ dùng những cực hình dã man để bức bách bỏ đạo.
Năm 615, do sự bách hại đó, nên khoảng 101 tín đồ Islam, trong đó có 18 phụ nữ, dẫn đầu bởi ông Othman là rể của nhà tiên tri Muhammad đã buộc phải trốn khỏi Mecca và đi tị nạn ở Abyssinia. Ông Othman vào yết kiến vị hoàng đế xứ này và được chấp thuận tị nạn. Phe bảo thủ Mecca cho người đến Abyssinia đòi, nhưng bị khước từ.
Năm 619, ông Abu Talib, người đã nuôi nấng nhà tiên tri Muhammad từ lúc còn thơ, và là người đã cương quyết bảo vệ ông trước phe bảo thủ qua đời lúc ông đã hơn 80 tuổi. Vài hôm sau lại đến lượt bà Khadija từ trần. Năm ấy việc truyền đạo gặp nhiều khó khăn vì lúc bấy giờ quyền quản lý đền Al Haram được về tay ông Abu Lahab, một trong hai người chống đối nhất của ông.
Năm 620, một hôm, thánh Muhammad kể lại với tín đồ và công chúng rằng đêm qua thiên thần Gabriel đã rước ông đi Jerusalem. Tại Jerusalem ông đã cầu nguyện nơi ngôi đền mà xưa kia thánh vương Solomon đã dựng lên lần đầu tiên. Sau đó ông cưỡi con thiên mã lên các tầng trời, được gặp các thánh đời trước như tổ Adam, Chúa Giê-Su, thánh Moses và thánh Abraham rồi được vào bái kiến Thiên Chúa . Dịp này, ông đã nhận được lệnh là các tín đồ Islam phải cầu nguyện 5 lần mỗi ngày.
Tín đồ lắm người hoang mang ngờ vực, không biết còn nên tiếp tục tin ở ông hay không. Nhưng những điều lạ mà ông tiên tri cho đoàn khách thương được xác nhận khi về đến Mecca đã làm cho sự cầu nguyện mỗi ngày 5 lần trở thành giáo điều căn bản của Islam. Ngày nay, tại các xứ Islam, mỗi năm ngày 27 tháng 7 âm lịch Ả Rập là ngày nghỉ lễ để kỷ niệm chuyến đi lên thượng giới của ông, gọi là chuyến đi Miraj. Tại các đền chùa, người ta cầu nguyện suốt đêm.
Khoảng năm 620 có vài người Yathrib theo đạo, trở về truyền giảng được thành công lớn. Năm 621, tại đồi Aqaba ở Mecca, thánh Muhammad lần lượt gặp hai phái đoàn người Yathrib. Thành phố Yathrib nằm cách Mecca khoảng 450 km về phía bắc. Tại đây, hai nhóm người này đã thề trung thành với đạo và với ông. Họ cũng sẵn sàng đón tiếp những người bị bức hại ở Mecca và mời ông sang thành phố nơi họ cư trú. Sau hai cuộc hội thề này, nhiều tín đồ Islam ở Mecca dần dần trốn sang Yathrib. Thấy vậy, phe bảo thủ của tộc Qureysh lại nhóm họp và tìm ra một ý kiến mới: mỗi chi của tộc Qureysh sẽ cử ra một thanh niên, đứng canh trước cửa của nhà Muhammad, chờ ông bước ra thì đồng loạt xông đến hạ sát ông, và như vậy những ai muốn báo thù cho ông sẽ không thể nào hướng sự trả thù đến tất cả các chi trong bộ tộc. Nhà tiên tri Muhammad đã thoát được cạm bẫy này. Ông cùng ông Abu Bakar trốn ra khỏi Mecca, và sau mấy tháng vừa đi vừa ẩn trú, họ đến được Yathrib.
Nhà tiên tri Muhammad tại Yathrib đã được các tín đồ cũ mới đón tiếp nồng nhiệt và trở thành lãnh tụ của đa số dân thành phố này, nơi mà thời gian sau được đổi tên là “Thành Phố của vị Sứ Giả”gọi tắt là Medina. Việc đầu tiên ông làm ở đây là khởi công xây một thánh đường đơn sơ và giảng đạo trước công chúng vào buổi trưa thứ sáu hàng tuần. Ông cũng quy định khi cầu nguyện, hãy hướng mặt về Ngôi Đền Thiêng ở Mecca. Những người rời bỏ Mecca ít nhất 186 gia đình và khoảng 1500 tín đồ được người tiếp trợ cho tá túc và giúp kế sinh nhai. Medina lúc bấy giờ có hai bộ lạc Ả Rập và một thiểu số Do Thái với ba bộ lạc chính. Các bộ lạc này vừa trải qua mấy năm chiến tranh với nhau. Nhà tiên tri Muhammad họp các bộ lạc ấy lại, soạn một bản hiến pháp, và định quy chế thành bang cho Medina. Bản hiến pháp này gồm có 47 điều khoản, và đã được dịch ra nhiều thứ tiếng châu Âu.
Nhà tiên tri Muhammad di cư từ Mecca đến Medina cùng với Abu Bakr năm 622. Năm này về sau (vào năm 638) được Umar lấy làm năm khởi đầu kỷ nguyên của cộng đồng Islam, gọi là kỷ nguyên Hijri (viết tắt là AH, Hijri nghĩa là Cuộc Di Cư), hay chính là năm đầu tiên của lịch Hồi giáo. Sau đó một thời gian, luật nhịn chay tháng Ramadan được ban ra, và được coi là một sự giảm nhẹ so với luật ban xuống thời trước (Do Thái giáo và Cơ Đốc giáo nguyên thủy phải nhịn 40 ngày, thay vì 30 ngày). Luật Zakat (đóng góp an sinh xã hội, lấy từ 2,5% lợi tức đã trừ những chi tiêu căn bản), phân biệt với sự khuyến khích bố thí đã có từ trước, cũng được ban ra khoảng thời gian này.
Phe bảo thủ Mecca bằng mọi cách và thủ đoạn thuyết phục người Medina tuyệt giao với nhà tiên tri Muhammad và các tín đồ đến từ Mecca. Họ cũng liên lạc, bí mật hoặc công khai với các bộ lạc ở Medina và các vùng lân cận, để cấm vận kinh tế hay để có nội ứng cho cuộc tấn công về sau. Tín đồ Islam từ Mecca vẫn tiếp tục rải rác trốn đi Medina. Phe bảo thủ cũng cho người trà trộn trong những người này để hành thích ông, nhưng khi thích khách đến gần thì nhà tiên tri Muhammad đã nói cho biết là thích khách và người chủ mưu ám sát ông đã nói riêng những lời gì với nhau, khiến thích khách hoảng sợ, thú nhận âm mưu và sau đó đã theo ông nhập đạo.
Năm 624 trận Badr là cuộc chiến đầu tiên giữa cộng đồng Islam ở Medina và phe bảo thủ Mecca xảy ra . Địa điểm ở cách Medina khoảng 100 km về phía nam. Quân Mecca đông hơn 900, quân Islam chỉ được 313 người, nhưng thắng trận. Phe Mecca tử trận khoảng 70 người, trong đó có ông Abu Jahil, một trong hai người chống đối quan trọng nhất. Ông Abu Lahab không đi đánh, nhưng hay tin bại trận thì tức tối thành bệnh mà chết một tuần sau. Đa số tù binh được đối xử tử tế, và được trả tự do đổi lấy tiền chuộc. Ai biết chữ thì phải dạy đọc dạy viết cho hai đứa trẻ ở Medina. Ai nghèo quá thì cũng được trả tự do mà không có điều kiện gì .
Năm 626,Trận núi Uhud xẫy ra khi phe bảo thủ Mecca phái đến 3000 quân thì nhà tiên tri Muhammad cũng có đến 1000 quân để ứng chiến. Trận này quân Mecca thắng, nhưng quân Medina giữ được các vị trí quan trọng, nên người Mecca phải rút về.
Năm 627, Trận Chiến Hào phe bảo thủ Mecca chuẩn bị trở lại với một đoàn quân đông hơn nữa. đoàn quân này khoảng một vạn đến hai vạn tư người tùy tài lie65udo có với một số lớn quân thuê từ các bộ lạc khác. Quân Islam có khoảng ba nghìn người. Nhà tiên tri Muhammad đã cho đào chiến hào để ngăn địch và ông cũng tham gia đào hào như mọi người. Quân Mecca trong trân chiến hào bị thiệt hại nặng và buộc phải rút lui.
Năm 628, một thủ lĩnh lớn của miền đông theo Islam và cấm bán thực phẩm đi Mecca. Kinh tế của Mecca cũng gần kiệt quệ vì phí tổn tổ chức trận Chiến Hào, nên Mecca bị nạn đói đe dọa. Thánh Muhammad bèn ra lệnh xuất công quỹ giúp đỡ một số người nghèo túng ở Mecca, bán thực phẩm cho Mecca, và để cho người của phe bảo thủ Mecca tự do đi ngang qua vùng kiểm soát của Medina để buôn bán với Syria và Palestine. Sau một số cử chỉ tỏ thiện ý muốn hòa bình với Mecca, thánh Muhammad và 1.400 người hành hương về Mecca và không mang theo vũ khí. Hai bên ký hòa ước. Năm sau, cuộc hành hương của ông và những người đồng hành đến Mecca diễn ra tốt đẹp. Hai bên đều theo đúng điều đã giao kết tại Hudaybiya.
Nhà tiên tri Muhammad khi ở phương xa đến cầm quyền ở thành Yathrib và mang lại nhiều thay đổi năm 621, thì một số kẻ chống đối do bị mất quyền lợi và địa vị đã ngầm liên lạc với phe bảo thủ Mecca để làm nội ứng và tích cực khuyến khích một số bộ lạc xa gần chống lại chính quyền Islam. Trận Mouta chống quân Đông La Mã của Hoàng đế Đông La Mã là Heraclius tập trung lực lượng khá đông gần cửa ải vào bán đảo, nhà tiên tri Muhammad phái một đội quân 3.000 người đi ngăn địch. Quân hai bên giao chiến tại Mouta. Theo At-Tabari, quân Medina bại trận, nhưng cũng cầm cự được 3 ngày. Đông La Mã thấy muốn thắng Ả Rập cũng phải tổn thất nhiều, và họ còn cần giữ lực lượng để phòng Ba Tư phản công, nên không tiến quân vào bán đảo.
Năm 630 có bộ lạc Banu Bakr đồng minh của Mecca đánh nhau với bộ lạc Khuza’ah đồng minh của Medina. Phe bảo thủ Mecca giúp bộ lạc Banu Bakr. Thánh Muhammad coi là họ đã xé bỏ hòa ước Hudaibiya qua hành động đó, nên chuẩn bị hưng binh, nhưng giữ bí mật không nói là sắp đi đâu. Thủ lĩnh phe bảo thủ Mecca là ông Abu Sufyan lo ngại, đích thân đến Medina điều đình, nhưng bị giữ lại không cho về. Nhà tiên tri Muhammad đem 10.000 quân đến Mecca. Phe bảo thủ Mecca hoang mang vì năm trước hai tướng giỏi nhất của họ là Khalid bin Walid và Amr bin Al Ass đã bỏ đi Medina theo Islam. Nay lại không có thủ lĩnh Abu Sufyan quyết định, nên đa số ngồi im không kháng cự. Nhà tiên tri Muhammad đã dẹp yên lưc lượng chống đối ở Mecca và đưa Attab bin Asid, một nhân vật quan trọng của phe bảo thủ, nay theo Islam, được ông đặt làm thống đốc Mecca, và quy định lương bổng theo cơ chế chính quyền Medina. Khi vào xem kho tàng của đền Ka’aba từ nhiều năm được khách thập phương dâng cúng, người ta kiểm kê được hơn 55.000 lạng vàng. Nhà tiên tri Muhammad không chạm đến tiền này. Sau khi ở lại Mecca vài tuần sắp xếp các công việc, ông trở về Medina.
Năm thứ 9 của kỷ nguyên Hijri (tương đương với năm 631) được các sử gia Islam gọi là Năm của Các Phái Đoàn. Năm ấy có rất nhiều phái đoàn đến từ khắp nơi trên bán đảo Ả Rập tuyên bố bộ lạc họ theo Islam và xin nội thuộc vào lãnh thổ Medina. Nhà tiên tri Muhammad dành nhiều thời gian để tổ chức hệ thống hành chính, thuế khóa cho các vùng mới gia nhập. Ông nghiêm cấm gia đình và người trong họ lấy tiền công quỹ chi tiêu riêng. Năm thứ 10 Hijri rất nhiều trường học được lập ra trong khắp lãnh thổ, và đặc biệt là ở Yemen phía nam bán đảo.
Năm 631, Ba Tư ngày càng suy yếu, trong 3 năm ngôi hoàng đế qua tay ít nhất 5 người. Đông La Mã nhận thấy có thể yên tâm làm một cuộc viễn chinh vào Ả Rập. Được quân tế tác cho biết Đông La Mã chuẩn bị binh sĩ, nhà tiên tri Muhammad bèn kêu gọi thánh chiến. Ông quy tụ được một đạo quân đông 30.000 người cho chiến dịch Tabuk. Nhà tiên tri Muhammad và quân sĩ ra đến ải Tabuk, cách Medina khoảng 800 km về phía bắc. Đông La Mã thấy quân đối phương hùng hậu và kỷ luật, ngại nhiều tổn thất, nên không dám tấn công. Thánh Muhammad ở lại Tabuk ít lâu nhận định tình thế, rồi rút quân về.
Năm 632 nhà tiên tri Muhammad về Mecca hành hương lần cuối và có bài giảng ở Arafat. Ngày 9 tháng 12 âm lịch Ả Rập, theo nghi thức hành hương, các tín đồ quy tụ ở đất Arafat, ngoại ô Mecca, để cầu nguyện. Tùy tài liệu, Số tín đồ có mặt nghe giảng đông đả khoảng chín vạn đến mười bốn vạn người . Thánh Muhammad đứng trên một đỉnh núi con là núi Từ Bi (‘Ar-Rahman’). Mỗi khoảng cách xa xa có một người khỏe giọng lặp truyền lại từng câu ông nói để mọi người đều nghe rõ.
Ông nhắc lại những tín điều quan trọng, dặn dò mọi người hãy cố gắng theo lời truyền dạy của kinh Koran, và tuyên bố là sứ mạng truyền đạo Islam của ông nay đã hoàn tất.
Mặc dù là lãnh tụ của một quốc gia rộng lớn, nhưng thánh Muhammad vẫn sống giản dị, ở nhà cửa sơ sài. Ông không đòi hỏi sự phục dịch, tự tay xách nước giếng khi cần tắm rửa. Ông thường nhịn chay, và tránh trong một bữa ăn hai thứ thịt. Trong thời gian bà Khadija còn sống, ông chỉ một vợ một chồng. Sau khi bà Khadija qua đời khoảng một năm thì ông tục huyền với một góa phụ, và sau đó thành hôn với mấy người nữa, đều là góa phụ hay đã ly dị chồng, ngoại trừ cô Aisha con ông Abu Bakar, trong những tình huống đặc biệt.
Đầu năm 11 Hijri, sức khỏe ông kém hẵn. Vài lần thấy mình không đủ sức dẫn lễ cầu nguyện ngày 5 lần ở thánh đường, nên ông nhờ ông Abu Bakar dẫn lễ thay. Ông kiểm lại tài sản, có chút ít đất đai thì ông để lấy huê lợi cho gia đình, còn 7 đồng dinar thì bố thí cho người nghèo. Ông cũng còn thanh gươm trị giá mấy đồng tiền vàng gởi cho người rể út là Ali, và một chiếc áo giáp nằm ở một hiệu cầm đồ người Do Thái ở Medina.
Ông qua đời ngày 12 tháng 3 âm lịch Ả Rập, cũng là sinh nhật của ông. Đã có nhiều người có khuynh hướng thờ phụng ông như một vị thần linh khi ông còn sống, nên ông mới tuyên bố: Hỡi dân chúng ! Nếu ai tôn thờ Muhammad thì hãy biết rằng Muhammad đã chết. Còn ai tôn thờ Allah thì Allah vẫn hằng sống và không bao giờ chết !
Thi hài ông được an táng trong khuôn viên thánh đường gần nhà, nay gọi là thánh đường Al-Nabawy (Thánh Đường Thiên Sứ). Sau thánh đường mở rộng, phần mộ ông nay nằm trong toà đại điện.
ĐỐI THOẠI VỚI THIỀN SƯ
Năm 620, nhà tiên tri Muhammad một hôm đã kể lại rằng đêm qua thiên thần Gabriel đã rước ông đi Jerusalem. Tại Jerusalem ông đã cầu nguyện nơi ngôi đền mà xưa kia thánh vương Solomon đã dựng lên lần đầu tiên. Kế đó, ông duy nhất chỉ nói đến Kinh Koran và Năm trụ cột căn bản của đạo Hồi: 1) Tuyên đọc câu Kalimah Sahadah: Ash Ha Du Allah Ila Ha Il Lallah Wa Ash ha du an na Muhammader rosu Lullah, có nghĩa Tôi công nhận Allah là thượng đế duy nhất và ngoài ra không có ai khác cả và tôi công nhận Muhammad là vị sứ giả cuối cùng của Ngài; 2) Cầu nguyện ngày năm lần: Buổi bình minh, trưa, xế trưa, buổi hoàng hôn và tối. 3) Bố thí. 4) Nhịn chay tháng Ramadan. 5) Hành hương về Mecca.
Vua Solomon và sách khôn ngoan là tinh hoa trí tuệ Do Thái. Vua Solomon (khoảng năm 965-928 trước công nguyên) là vị quân vương xuất sắc của Vương quốc Israel thống nhất, ông là chính trị gia, nhà cầm binh lỗi lạc, đồng thời cũng là con người khôn ngoan và nhà hiền triết. Ông có một số lượng tài sản khổng lồ và được coi là người giàu nhất lịch sử nhân loại. Thời gian ông trị vì là thời gian cực thịnh của vương quốc Israel. Ông áp dụng chính sách đối ngoại kết thân với các nước láng giềng nhằm phát triển về kinh tế và thương nghiệp, về đối nội thì củng cố chế độ phong kiến tập quyền, tăng cường tổ chức và phát triển quân đội, cải cách hành chính. Ông đã cho xây nhiều đền đài và lăng tẩm là những công trình kiến trúc tuyệt mỹ, di sản nghệ thuật quý báu để lại cho đời sau.
Tôi thích thái độ triết học ngày nay của cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama: trân trọng và lắng nghe. Nghiên cứu Hồi giáo và nhà tiên tri Muhammad là chúng ta đang đối thoại với một di sản văn hóa lớn của vùng Mecca, Trung Đôn,g Trung Á và Châu Phi, một tâm điểm của nền chính trị, văn hóa và tâm linh thế giới.
Anh Bu Lu Khin là người suy ngẫm và kiến giải rất sâu về đạo Bụt Việt Nam có nêu ra câu hỏi: ” Tại sao Đạo hồi dễ đi vào cực đoan, và khi đã cực đoan thì tàn hại cõi nhân sinh này thật khủng khiếp ???” Tôi đã;mời anh ghé đọc chuyên mục ĐỐI THOẠI TRIẾT HỌC tiếp nối chuyên mục HỒI GIÁO và NHÀ TIÊN TRI MUHAMMAD cung cấp ba thông tin sự thật để góp phần lý giải ẩn ngữ trên. Trong mười tôn giáo lớn của thế giới, một số học giả đánh giá rằng tuyệt đại đa số các triết thuyết tôn giáo đều ít nhiều còn duyên nợ vấn vít giữa hữu và vô, giữa trí tuệ minh triết và vô minh, giữa vô thần và đức tin cố chấp theo một niềm tin nào đó, mà không cho phép dị biệt. Chỉ có ĐẠO PHẬT LÀ TỰ DO, triết lý vô ngã quay về tự thân, mà không tìm ở nơi khác. Đối với Hồi giáo và nhà tiên tri Muhammad, quá khứ và hiện tại đều có những uẩn khúc lịch sử (như trình bày trong bài trên) và môi trường thực tế có thể gieo mầm cực đoan đến mức tàn hại cõi nhân sinh này thật khủng khiếp (như đã thấy và nhiều người nghĩ). Lời vàng của Albert Einstein thật thấm thía: Không thể gìn giữ hòa bình bằng bạo lực. Nó chỉ có thể đạt được bằng sự thông hiểu lẫn nhau. (Peace cannot be kept by force; it can only be achieved by understanding) . Anh Bu Lu Khin viết tiếp: “Bu tui đã đọc đối thoại triết học nhưng mênh mông quá nên chỉ muốn nghe quan điểm của chính Hoàng Kim thôi hihi”. Tôi trả lời: Anh Bu Lu Khin thiên kinh vạn quyển thì em vái anh rồi. Nghiên cứu sâu đạo Bụt thì em vái anh thêm mấy vái nữa, nhưng đối thoại triết học thì mệnh mông quá. Phân biện đúng sai thì tính anh rành mạch đúng ra đúng sai ra sai chứ không hồ đồ. Huhu… Anh kể tiếp chuyện Phỏng vấn Đường Tăng và kinh Vệ Đà cho vui anh Bu. Thầy Suong Ngoke khen: Hoàng Kim giỏi quá. Tiếp tục phát huy nhé. Theo lời khuyên của Thầy và anh Bu Lu Khin, em xin có thêm bài viết này
TRÚC LÂM THĂM THẲM NHỚ
Hoàng Kim
Kinh Dịch xem chơi, 365 ngày mê mãi.
Sách Nhàn đọc giấu, câu có câu không
Trước đèn bảy trăm năm,
Yên Tử
Trúc Lâm
thăm thẳm một góc nhìn.
Hứng mật đời
thành thơ
Việc nghìn năm hữu lý
Trạng Trình
Đến Trúc Lâm
Đạt năm việc lớn
Hoàng Thành
Đất trời xanh
Yên Tử …
Sớm nào cũng dành nửa tiếng,
Thung dung đếm nhịp thời gian.
Thong thả chỉ thêu nên gấm,
An nhiên việc tốt cứ làm.
Thoáng chốc đường trần nhìn lại,
‘Thanh nhàn vô sụ là tiên‘
6
Điểm nhịp thời gian đầy bút mực
Thung dung năm tháng thảnh thơi nhàn
Đất cảm trời thương người mến đức
An nhiên thầy bạn quý bình an.
Ngày mới đầy yêu thương
Chuyện cũ chưa hề cũ
An nhiên nhàn nét bút
Thảnh thơi gieo đôi vần
Đang xem 2340
.jpg)
.png)
TS. Hoàng Kim
In trang này
Lên đầu trang
Gởi ý kiến